Reken dat als alles goed gaat en als ik al dien tijd door goed voedsel &c. hadde, waar zeker nog al aan haperen zal blijven, reken dat ook in dat geval het een maand of 6 duren zal eer ik geheel op orde ben.–

Maar dat het nog langer zou duren zeker, indien ik in Brabant van Maart tot Julij weer het had als het de laatste maanden is geweest. en het is te voorzien het niet anders zou zijn.–

Nu op het oogenblik is het juist door reactie van overspanning dat ik me verschrikkelijk slap voel, nog erger zelfs.– Toch is dat de natuurlijke loop der dingen en niets bijzonders.–

Maar waar de kwestie is – sterker leven – welnu in Brabant put ik me weer uit met model nemen, dezelfde geschiedenis begint op nieuw en dat komt me niet voor tot iets goed te kunnen zijn.– Wij gaan van den weg af – zoodoende.– Geef mij dus s.v.p. permissie om desnoods vroeger te komen. ja ik zou zeggen desnoods direkt.–

Als ik in Parijs een mansarde neem, mijn schilderkist en teekengerij meebreng – dan kan ik wat het werk betreft in eens af doen dat wat ’t meest presseert – die studies van antiek die mij zeker helpen zullen tegen dat ik bij Cormon zou gaan. Ik kan ’t zij in de Louvre ’t zij in de Ecole des Beaux Arts gaan teekenen.

Wij konden dan overigens, voor wij er toe overgaan ons anders te installeeren, zoo veel beter verzinnen en overleggen.–

Weet dat desnoods ik het goed vind om de Maand Maart naar Nuenen te gaan en te zien hoe het daar gesteld is en hoe de menschen zijn en of ik al dan niet model kan krijgen.

Maar valt zulks niet mee, wat te voorzien is, dan zou ik na Maart direkt naar Parijs kunnen komen en beginnen te teekenen, in de Louvre b.v.

Ik heb er zeer over gedacht, over wat gij schreeft van een atelier nemen – maar mij dunkt dat het zoo goed zou zijn als wij het zamen zochten en dat wij voor wij zamen gaan wonen definitief het een tijd – provisoir – deden – en ik begon tegen April b.v. een mansarde te huren tot Juni. Ik ben dan zelf tegen dat ik bij Cormon ga wat gewoon aan Parijs weer.–

En – ik zal zoo denk ik opgewekter blijven.– Ik moet U ook zeggen dat ofschoon ik er doorga – het mij dikwijls onuitstaanbaar is, het vitten van de lui op de academie, want het heeft zich beslist dat zij hatelijk gebleven zijn. Ik zoek echter systematisch alles te vermijden om te twisten en ga mijn gang.–

En hetgeen ik zoek verbeeld ik me op ’t spoor te raken, en misschien zou ik het nog eerder vinden indien ik geheel op mijn eigen voor de antieken zat. Ik ben toch blij op de akademie gegaan te zijn, juist omdat ik er overvloedig te zien krijg de resultaten van het prendre par le contour.1 want dat doen zij systematisch en daar zoeken zij me chicane2 over – Faites d’abord un contour – votre contour n’est pas juste – je ne corrigerai pas ça si vous modelez avant d’avoir sérieusement arrêté votre contour.–3 Ge ziet, alles komt daarop neer.– En nu moest ge zien!!! hoe plat, hoe dood en hoe droogklooterig de resultaten van dat systeem zijn.– o ik zeg U, ik ben heel blij het eens goed van nabij te zien – David of nog erger – Pieneman4 in volle fleur.– Ik heb zeker wel vijf en twintig maal willen zeggen – votre contour est un truc &c. – maar ik heb het niet de moeite waard geacht te twisten.– Toch, ofschoon ik niets zeg agaceer ik hun – en zij mij.

Hiermee hebben we minder echter te maken – de kwestie is door te gaan met degelijk achter een beter systeem van werken te komen.– Geduld dus en volhouden.–

Zij gaan zoo ver te zeggen – la couleur et le modelé, c’est peu de chose, cela s’apprend très vite – c’est le contour qui est l’essentiel et le plus difficile.  1r:4 Ge ziet men kan nieuws leeren op de akademie – ik heb dat vroeger nooit geweten dat kleur en modelé van zelf kwam. Ik heb gisteren juist een teekening klaar gekregen die ik meegemaakt heb voor het concours van de avondklas.– Het is het figuur de Germanicus, dat ge kent.5 Goed – ik weet zeker dat ik zeker de laatste zal zijn omdat al de teekeningen der anderen eender zijn, de mijne er glad van afwijkt.– Maar die teekening die de beste zal geacht worden, heb ik zien maken – ik zat er vlak achter – en het is correct, het is al wat ge wilt, maar het is dood en dat zijn al die teekeningen die ik zag.

Genoeg hierover – alleen laat het ons zóó vervelen dat wij er warm door worden voor iets nobelers.– En dat wij voort maken om het te bereiken.

Gij zelf hebt ook sterker leven noodig, en kon het gelukken dat wij ons vereenigden, zouden wij met zijn tweeën meer weten dan ieder voor zich op zich zelf, en meer kunnen.–

Zeg mij, hebt gij opgelet op dat fijne woord van Paul Manz – dans la vie les femmes sont peut être la difficulté suprême.– het stond in ’t artikel over Baudry.–6 Wij zullen daar het onze van ondervinden, nog behalve wat wij reeds mogen ondervonden hebben. Het trof mij in een hoofdstuk uit L’Oeuvre van Zola in de Gil Blas – dat de schilder – Manet natuurlijk – een scène had met een vrouw die voor hem geposeerd had en toen er voor verkoeld was; o curieus goed beschreven.7 Wat men op de akademie hier kan leeren ten opzigte van dien is – dan maar geen vrouwen te maken.– Naakt vrouwenmodel gebruiken ze haast niet, althans in de klas geheel niet – bij groote uitzondering apart.

Zelfs in de antiekklas 10 mannenfiguren tegen 1 vrouwenfiguur.– Dat is wel makkelijk.–

Dat is te Parijs zeker wat beter – en mij komt het voor dat men juist zooveel leert van het steeds vergelijken van mannelijk en vrouwelijk, dat in alles en altijd zoo heel anders is.– Het moge difficulté suprême zijn maar wat was de kunst en wat was ’t leven zonder dat.– Gegroet, schrijf weer eens spoedig hierover. met een handdruk.