4Namelijk er boven op komen in plaats van te vergaan.
5Ik heb U reeds gezegd dat mijn gestel heel laag staat 6en dat ik krachtig zal moeten handelen om dat te 7redresseeren_–
8Ik heb U reeds gezegd dat verder voor het eerste jaar 9er geen reden is om weer naar buiten te gaan werken – 10dat voor de heele toekomst het oneindig beter is ik 11antiek en naakt teeken in stad_–
12Nu geloof ik verder er niet aan te miszeggen als ik 13durf beweeren dat Uw eigen toestand ook min of meer 14critiek is – critiek genoeg althans om het raadzaam 15te maken naar vernieuwing te zoeken.–
16Want hoe langer ik in stad ben/ hoe meer ik overtuigd
17word dat de crisis in de zaken niet aan zijn einde is/ 18dat vooral de schilderijhandel geducht bedreigd wordt 19en reeds geëntameerd is_–
20En om in 4 woorden het critieke te zeggen – 21de groote huizen die de milieux van den kunsthandel 22werden en hun hoogsten bloei en uitbreiding 23'kregen van laat ons zeggen 68/70 - 76 – 24die sedert slechts met moeite en duveljagen hun 25prestige behouden – zullen zij al dan niet het 26kunnen houden_–
27waar zij verzwakt worden in de tweede plaats door 28de force majeure van de algemeene crisis1 29maar in de eerste plaats door inwendige 30verkeerde organisatie en door dat meer 31en meer de schilders de voorkeur geven aan 32persoonlijk initiatief en buiten de handelaars 33om hun eigen zaken drijven – en zelfs de 34groote huizen afbreuk doen waar ze kunnen.
1v:2 35Ziedaar/ dus misschien de vraag – kan 36men al dan niet steunen op het tegenwoordige_ 37Moet men al dan niet op zijn quivive zijn tegen 38een algemeene daling en diverse krachs in de 39prijzen en dientengevolge eventueelen stilstand 40van de routine van handelen van de laatste jaren_– 41Ik vraag U echter niet er een ijzeren opinie over 42te hebben – ik heb er zelf ook zoo geen_–
43Men kan niets voorspellen op zoo groot terrein met 44onfeilbaarheid_– Dus liever dat daargelaten_ 45Doch als men van nabij analyseert ziet men 46dat de grootste en energiekste lui van de eeuw 47altijd tegen den draad in hebben gewerkt en het 47abij hun steeds werken door persoonlijk initiatief was_
48En in schilderen en in litteratuur (ik weet van 49muziek niet af doch ik houd het er voor dat daar ’t zelfde 50’t geval is geweest)_
51In het klein iets beginnen/ volhouden quand 52même/ veel produceeren met een klein kapitaal/ 53karakter hebben in plaats van geld/ meer audaces 54dan crediet_– Ziedaar Millet 55en Sensier/ ziedaar Balzac/ Zola/ 56de Goncourt. Ziedaar Delacroix_1v:3 57Toch – nu dadelijk een atelier opzetten te Parijs 58ware misschien niet zoo goed als het eerst te 59doen na nog een jaar studie/ en van U zelf en 60van mij_–
61Laat mij een jaar teekenen bij Cormon/2 zie gij 62in dien tijd de zaken nog eens goed aan/ en de 63'gelegenheden_– En dan – geloof ik – kunnen 64wij wagen_–
65Aangezien het geld is/ in een tijd van geldcrisis als nu/ 66wat de amunitie is voor een soldaat in een vijandelijk 67land – laat ons ons kruid niet verspillen. 68Verder – ik hoor verscheiden lui klagen en 69schilders en – gewone menschen: “ik heb een 70mooie kamer genomen omdat er lui bij me zouden 71komen en niemand komt bij me sedert en ik 72zelf voel er me niet t’huis”_–
73Ik geloof toch dat voor portretten het noodig is 74een zekere gezelligheid in een atelier te brengen/ anders 75krijgen de lui er het land die komen poseeren_–
76Maar als men dat wil beginnen moet men nagaan 77waar men het huurt/ waar men de meeste kans 78heeft bezoekers te krijgen en vrienden te maken en bekend 79te worden.
80Gegeven de wenschelijkheid van nog een jaar teekenen 81vooral – is de kwestie van een goed atelier voorloopig 82erg bijzaak en is dus alles goed.
83Ik geloof niet dat als wij het met bedaardheid en 84verstand opvatten willen/ dit jaar teekenen 85een ongeluk is_– Integendeel wij hebben 86den tijd om alles op ons gemak te berekenen 87en te verzinnen eer we beginnen_–
88Indien ik naar Parijs kwam en we keken het 89dus een jaar af/ dat was ’t verstandigst – 90in dat jaar leeren we elkaar meer van nabij 91kennen – wat veel veranderen kan – en dan 92kunnen we met te minder angst beginnen wat 93uit te breiden omdat we intusschen de zwakke 94punten versterkt zullen hebben_–
95Als we een jaar nog werken/ als we onze gezondheid 96'in orde brengen – zoowel gij als ik – kunnen 97we dan beter weerstaan dan nu_
98Maar wat moet ik nu doen_– ziehier/ om 99naar Brabant terug te gaan is 100eigentlijk een omweg en ik verlies er 101geld en tijd aan_–
102Waarom kan ik niet direkt van hier naar 103Parijs komen wanneer gij wilt/ en 104tot ik ga hier doorwerken_–
105Ik zeg U/ ik ben er zoo na aan toe 106dat als er eenig geld is/ laat ik 107dan voor mijn gezondheid zorgen en 108de rest laten loopen want t’huis 109kunnen zij ’t net zoo goed met een 110arbeider doen/ zelfs beter_–3 Als ik me 111niet wat versterk is het ZEKER, ziet ge, 112dat ik ziek word – ik zou er niets aan 113kunnen doen en ik geef er trouwens ook 114niet veel om/ laat gebeuren wat gebeuren 115moet_–
116Als ik naar Brabant ga heb ik de onkosten 117van mijn reis/ moet ik ook mijn kamer 118'ginder betalen (die ik heb opgezegd)4 en een andere bergplaats voor 119mijn goed nemen/ wat niet minder dan frs 12050 huur en nog eens frs 50 vooruit voor een nieuwe 121bergplaats en verhuizen zou zijn_–
122Ik zou ook wel verpligt zijn nog wat verf 123te betalen – ik zou er ook natuurlijk 124weer beginnen te schilderen_–
125Nu dacht ik dat het door force majeure 126'der omstandigheden me vrijstaat 127me niet bij magte te verklaren 128momenteel aan die verpligtingen te voldoen_ 129Mijn huur dus daar niet te betalen maar te zeggen/ 130zet mijn meubels op je zolder/ houd ze 131in pand/ ik zal je betalen als ik ze kom 132halen/ dan hoef ik tevens geen nieuwe bergplaats te 132ahuren.
133Heb ik de zwakheid weer altijd maar te 134geven/ook als ik ’t niet kan/ goed – 135maar dan abimeer ik me zelf al te erg 136en maak ik me 137ongeschikt voor mijn werk.–
138Ik geloof gij zult dit moeten billijken_ 139Als gij nagaat hoe ik in den laatsten tijd 140er al vooruit over geklaagd had dat 141het zoo niet kon/ ge ziet het was toch niet 142voor niets_–
143Had ik vroeger geweten wat ik hier gemerkt 144heb van gelegenheden in stad om op een atelier 145te komen/ ik had het al vroeger gedaan_– 146Nu – waar ik vooruit moet en waar 147ik tevens ziek ben – ik kan niet anders 148dan U vragen/ vind het liever goed ik 149hier blijf tot ik naar Parijs ga/ en 150laat mij naar Parijs gaan althans niet 151later dan de cursus hier eindigt/ 31 Maart.
152Wij hebben dan toch nog de reiskosten onvermijdelijk 153van hier naar Parijs_ Gij moet ook verhuizen/ 154wat ook niet van zelf gaat.–
157Het is er nu zóó mee dat ik bij den dag moet leven/ 158en wat achter is moet wachten_
159Ben ik beter en begin ik in Parijs te verkoopen/ 160goed/ dan kan ik dat van de huur en verf afdoen_ 161Nu niet/ ik heb het niet en gij ook niet/ 162daarmee uit_
163Ik heb overigens ginder zooveel onaangenaamheden 164gehad dat ik er niemand hoef te ontzien_ 165Het zou ook een zwakheid van U zijn indien 166gij hieraan veranderdet_– Ge schrijft mij 167voortdurend dat gij geen geld hebt/ goed/ dat 168is dus zoo. Geld maken indien dat niet 169kan voor waar ’t eten geldt – hoeft ook niet 170te kunnen waar ’t huur geldt of overbodige reiskosten.
171En t’huis – ik weet te goed dat Rijke de tuinman 172of Husing5 er de naasten toe zijn/ en niet 173ik/ om goed in te pakken en 174te verzenden.
175Als ik er was zou ik het doen; er expres 176voor naar toe reizen – neen – 177als er minstens 6 paar handen/ 178minstens even goed als de mijnen/ tot hun 179dispositie zijn_–
180Après tout kan het mij niet schelen doch ik 181zeg U slechts wat regt is en ik wijs U op het 182urgente van door te zetten met wat ons vooruit 183brengt_ Het is voor mij ook niet prettig om 184ziek terug te komen – ziet ge – daar kunt ge ook 185niets tegen zeggen_– Laat mij eerst me redresseeren/ 186ik ben nu te zeer op heel laag water_–
187Enfin het resumé van dit en ’t vorig schrijven 188is dit –
189Bedaard door gaan met hetzij hier 190maarnog veel beterCormon_
191verder/ ik ben ziek ofschoon ik nog aan 192den gang blijf_–
193Als ik eenigzins kon zou ik er niet op 194tegen hebben nog naar Brabant terug te gaan 195zelfs/ als ik kon zou ik het graag doen 196maar noch gij noch ik hebben de middelen 197en – men kan me er beter missen 198dan gebruiken. Gegroet/ schrijf mij 199spoedig echter eens_