1*ik maak vast een woordje voor U klaar tegen dat ik 2het kistje wegzend. ik stuur het franco (Anvers) (of geheel door 2aals het kan) 2aan Uw adres 3Rue de Laval.
4Als er nog vracht op komt/ is het omdat ze misschien niet 5door frankeeren. Maar ik wilde niet ge er onkosten aan 6hebben zult/ daar het U misschien tegenvalt.1
7Indien dit het geval mogt wezen/ kijk er dan eens een 8tijd op_
9Wat Portier zeggen zal weet ik natuurlijkerwijs niet.
10Bij wijze van critiek zou ik er zelf nog dingen tegen kunnen 11zeggen die denkelijk de meeste critici ontsnappen zouden. 12Maar de reden waarom met een zekere gerustheid ik 13het zend/ is dat in tegenoverstelling van heel wat 14andere schilderijen het rustieke en een zeker leven 15er in zit. En dan/ ofschoon ’t anders gedaan 16is/ in een andere eeuw dan de oude Hollanders/ Ostade b.v./ 17toch is het ook uit het hart van ’t boerenleven 18en – oorspronkelijk_–
19Als ik zie b.v. in het Salonnummer2 zooveel schilderijen 20die wat techniek aangaat als men wil onberispelijk 21zijn geteekend en geschilderd/ dan vervelen 22veel daarvan me niet te min gruwelijk omdat 23ze me niets te voelen of te denken geven/ omdat 24ze zonder een zekere hartstogtelijkheid blijkbaar zijn 25'gemaakt. En iets hartstogtelijks is in wat ik U stuur – 26ik heb een grooten lust gehad om het te maken en 27het is met een zekere animo dat ik heb gewerkt_– 28Ik heb me niet verveeld – misschien zal het 29daarom ook anderen niet vervelen_– 30Omdat ik dat geloof stuur ik het_–
31Hoe mooi ik echter in ’t Salon nummer l’alouette 32van Jules Breton3 vind – het schilderij van Roll/4 33ook den Fantin Latour5– ook les Côtes de Cornouailles/ 34Vernier/6 en enkele anderen nog – wees er gerust over – 35ik vind ze prachtig/ ofschoon van andere blijkbaar 36zeer groote lappen ik gerust durf zeggen ik ze 37geweldig vervelend vind.
38Het vrouwtje met de schop van L’Hermitte/ 39wat leeft dat en wat is het echt: als door 40een boer die schilderen kan gedaan/ 41het is meesterlijk.7 Als ik U was zou ik van 42de L’Hermittes exemplaren koopen om 43ze 10 jaar te bewaren_
44Want het zijn meesterstukken die men 44zoodoende voor zijn 50 centimes krijgt.
46Hoe is ’t toch mogelijk dat de illustraties niet 47beter zijn!
48Lançon is dood hoorde ik.8 Jaren lang heb 49ik zijn werk gevolgd en nooit heeft iets 50van hem me verveeld.
52Als er zoo een sterft – uit dat zelfde ras 53als de Regameys en Renouard – 54Dan is het een verlies en ontstaat er een 55leege plaats_
56Maar de 57teekeningen van Lançon zijn bewonderenswaardig 58geweest/ zoo mannelijk en zoo breed.
59Tissot heeft een expositie hoor ik – hebt ge dat 60gezien.9
61Het ligt maar aan de mate leven en passie 62die een artist in zijn figuur weet te geven/ 63als ’t maar goed leeft dan is een damesfiguur van Alfred Stevens b.v. 64of sommige Tissots ook wel degelijk prachtig. 65En de boeren van l’Hermitte/ Millet zijn juist om 66het leven zoo mooi.
67In welke rigting men ook werke – laat het 68Israels zijn/ Herkomer/ zooveel verschillende 69opvattingen – Als het gevoeld is en 70leeft dan is het goed ook.
84En ik geen_– Maar iederen dag tegenwoordig 85denk ik er over dat de gamma van al die 86schilders lager staat dan het schijnt en dat 87ook die schilderijen welke helder schijnen als men 88’t goed nagaat & vergelijkt veel lager staan 89dan de grijzen van Mauve zelfs.
90Uitgezonderd juist de allermooiste Mauves – om er 91een paar te noemen/ die oude van Post met 92die karavaan oude knollen_11
93En zijn schilderij van den Salon van 2 jaar geleden/ 94het in zee slepen van die pink.12
95Ik hoor & zie zoo weinig of niets/ dus ik ben niet 96in de gelegenheid aan de schilderijen zelf te toetsen en 97na te gaan wat er van die kwestie is_–
98Doch zelf werkende en zoekende en met de natuur 99er bij nadenkende/ laat zoo als ik al meer U schreef 100die kwestie me geen rust.
101En niets zegt duidelijker wat ik bedoel/ nergens 102vind ik zooveel grond in voor mijn vermoeden 103dan dat woord zoo juist Millets kleur en 104techniek latende voelen. Son paysan semble 105peint avec la terre meme qu’il ensemence.13
106Mauve – als hij helder schildert – en de andere heldere 107Hollanders – van de goede kwaliteit – gebruiken geen 108andere kleurmenging dan de tegenwoordige Fransche of dan de 109oud Hollandsche school – n.l. een doodeenvoudig palet/ 110doch hier in Holland gebruikt men meer wit 111dan Millet of Dupré of Daubigny of Corot. Als ge er 112naar aanleiding van schilderijen die ge zien mogt eens over wilt 113schrijven zou mij pleizier doen_
114Ik lees daar net in een Graphic compte rendu van een tentoonstelling 115van 25 Teekeningen van Fred Walker. Walker is een jaar of 10 116dood weet ge wel.14 Pinwell ook_– Terwijl ik over dit onderwerp 117schrijf denk ik ook aan hun werk en hoe verbazend knap zij 118zijn geweest. Hoe zij het waren die in Engeland ’t zelfde deden 119wat Maris/ Israels/ Mauve in Holland hebben bewerkstelligd/ n.l. 120natuur hersteld in plaats van conventie/ gevoel en impressie 121'in plaats van akademische suf- en dofheden. Hoe zij de eerste 122toonisten waren. Maar ik herinner 123mij boeren op het land van Pinwell –15 the Harbour of refuge van 124Walker16 – waarvan men ook zou kunnen zeggen 125peints avec de la Terre. Ik zou meer schil- 126derijen moeten zien om conclusies te kunnen 127maken – en ik vraag U alleen/ weet gij hieromtrent 128iets. wijn bevat vanzelf natuurlijk vocht of water- 129deelen – en er zal altijd wel water bij zijn uit den aard der 130zaak. Maar al te veel water er bij – 131en het wordt slap_– Het is mijn bewering evenmin 132dat men zonder wit of licht kan of zou moeten 133schilderen/ evenmin als ik ooit beweren zou men wijn moest droogen. ’K zeg echter wel degelijk/ 134men mag wel een beetje oppassen in onzen 135zoo reinen? en helderen? tijd/ dat men niet al te 136veel water in den wijn/ al te veel wit in den 137wijn van de kleur doe_– Opdat er 138vurigheid blijve en de effekten niet te tam worden 139en den boel verslappe.
140Weet ge waar men in dit opzigt iets van zou 141kunnen leeren – Aan een schilderij van Leys/ 142niet uit de eerste periode maar uit de 143tweede en derde periode van Leys_–17
144Ik herinner me les patineurs uit de serie en 145la promenade sur les remparts.18
146In beide schilderijen figuren in de sneeuw 147en beide schilderijen toch niet grijs/ zóó licht als de 148tegenwoordige Hollanders sneeuw zouden schilderen. 149Dat schilderijtje van Millet dat gij mij eens genoemd hebt 150als type van een impressionistisch schij – is dat 151'van de Luxembourg?–
152Ik geloof dat menig Hollandsch landschap 153wit zou worden en kleurig toch vergeleken 154bij dien toon_– Hiervan houd ik me 155overtuigd – dat het grootendeels geschilderd 156is met rood/ blaauw en geel/ met misschien 157iets of wat maar waarschijnlijk niet veel wit_ 158Ik heb het in geen 10 of 12 jaar gezien19 – doch hoe 159meer ik er over denk/ zelf zoekende naar zekere 160effekten in de natuur/ hoe minder ik geneigd 161word om te gelooven dat de echte fransche schilders 162zooveel wit gebruikten als tegenwoordig 163men in dreigt te vervallen.
164Ik weet wel dat er van de modellen ook iets 165afhangt. Als ik denk aan de Scheveningster die aan Artz 166geregeld tot model dient/ die ik me heel goed herinner/ wel 167die is zoo blank/ zoo helder als – sommige hoeren_–20 168Dat is ook mooi om te schilderen/ ja wel_–
169Maar boeren of visschers op kleine dorpen 170en ver van stad – die zijn/ waar men dan overigens 171ook kome/ anders_– Zij doen denken aan 172de aarde/ schijnen er soms uit gemodeleerd te 173wezen.
174In de gedichten van Jules Breton herinner ik mij dat 175staat/ en ik geloof juist in dat ’t welk hij 176aan Millet gededieerd heeft (een boertje dat naar huis gaat 176adoor de aardappelvelden s’avonds)
179Maar dacht ge dat ik daarom van geen heldere schilderijen 180houd – waarachtig wel – ik ken een Bastien 181Lepage – een bruid die geheel blanc sur 182blanc is met een bruin gezigtje in ’t midden – 183prachtig22 – en hoeveel Hollandsche schilderijen 184met sneeuw mist en lucht – Prachtig_–
185Ik wil alleen er maar op komen men 186mag doen al wat men wil/ 187en b.v. Jaap Maris/ die soms zeer helder is – 188den volgenden dag schildert hij een stadsgezigt bij 189nacht in de somberste gamma_–
190Waar ik op wijs is vooral dat schilderijen als zekere 191oude Cabats b.v./ zekere Duprés – al zijn zij 192misschien haast enkel met rood/ blaauw en geel 193geschilderd/ zonder veel wit/ toch volstrekt mijns 194inziens niet onderdoen voor latere/ grijzere concepties_
195Tot zoover gisteren. Zooeven komt Uw brief met het ingeslotene/ 196waarvoor hartelijk dank. Interessant vind ik wat ge schrijft over 197den Salon_ Ik kan zien dat gij begrepen hebt waar ik ’t over had/ 198van gebroken kleuren/ oranje gebroken door blaauw en omgekeerd/ 199aan wat ge zegt over SchijBesnard.23 Alleen/ er zijn verschillende 200andere gammas ook_– Maar die van oranje tegen blaauw is logisch/ 201zoo ook geel tegen lilas/ zoo ook rood tegen groen.
202De kist voor ’t schij staat klaar/ ik stuur ’t dus plat en ’t is een ligt kistje/ 2031 of 2 dagen moet ’t echter nog droogen. Ik zend tevens 204nog een 10tal geschilderde studies.24 Vertel mij s.v.p_ 205nog iets van Schij UHDE_25 ge weet Rembrandt schilderde 206hetzelfde in ’t groote schij van National Gallery_26
207ik zit in verhuisrommel. Nogmaals dank voor het gezondene/ 208met een handdruk_