Back to site

496 To Theo van Gogh. Nuenen, on or about Tuesday, 28 April 1885.

metadata
No. 496 (Brieven 1990 500, Complete Letters 403)
From: Vincent van Gogh
To: Theo van Gogh
Date: Nuenen, on or about Tuesday, 28 April 1885

Source status
Original manuscript

Location
Amsterdam, Van Gogh Museum, inv. no. b441 V/1962

Date
Van Gogh reports on the progress he is making with the new version of The potato eaters. If we are correct in assuming that Theo sent Lhermitte’s engravings for the months of March and April – the latter appeared in Le Monde Illustré of Saturday, 25 April – this letter could not have been written before Sunday, 26 April. Since it does not appear that Van Gogh wrote immediately he received them, and because the next letter dates from Thursday, 30 April, we have dated the present letter on or about Tuesday, 28 April 1885.

Ongoing topic
Portier’s opinion of The potato eaters (494)

original text
 1r:1
Waarde Theo,
Wilde U nog zeggen dat ik druk werkende ben aan de aardappeleters.
Ik heb die op een nieuw doek hervat1 en van de koppen op nieuw studies geschilderd,2 de handen vooral veel veranderd. Ik doe voor alles mijn best er leven in te brengen.–3
Zeer nieuwsgierig ben ik wat Portier er van zeggen zal als ’t klaar zal wezen.–
De Lhermittes zijn superbe.4 Ik dweep er mede.
Het is gevoeld in den zin van tegelijk bestudeerd in ’t groote en in ’t kleine, doch vooral tevens groot gedacht en breed opgevat.
Hartelijk hoop ik dat gij er op blijft letten als er nieuwe maanden in de serie komen.
Schrijf me, als ge wilt, eens op welke wijze ik als ik een schij van grooter formaat heb ’t zenden moet en aan welk adres. Ik stuur de aardappeleters niet tenzij ik zeker wete het iets is.
Doch het vordert er mede en ik denk dat er nog iets heel anders in komt dan ge ooit van me kunt gezien hebben.– ten minste zoo duidelijk.–
 1v:2
Ik bedoel juist het leven. Dit schilder ik uit het hoofd op ’t schilderij zelf.–
Doch ge weet zelf hoeveel keer ik de koppen geschilderd heb!–
en voorts loop ik telkens kijken iederen avond, om brokken over te teekenen. op de plaats zelf.5 Maar bij ’t schij laat ik mijn eigen hoofd in den zin van gedachte of imaginatie bij werken, wat ’t geval zoozeer niet is bij studies, waar geen scheppingprocedé bij plaats mag hebben doch waar men voedsel haalt in de werkelijkheid voor zijn verbeelding opdat die juist worde.
Maar ge weet ik aan M. Portier schreef – jusqu’à présent je n’ai fait que des études – mais – les tableaux vont venir.– En daar zal ik me aan houden.
Ik denk dat ik binnen kort ook weer eenige studies naar de natuur zal zenden.–
 1v:3
Het is voor de tweede keer dat ik aan een woord van Delacroix heel veel heb.–
Het eerste was zijn theorie der kleuren,6 maar ik las verder een conversatie die hij met andere schilders had over het maken, n.l. het scheppen, van een schij.–
Hij beweerde dat men de beste schilderijen – uit het hoofd – maakte.– Par coeur! zeide hij.–
En van dat gesprek in kwestie las ik dat toen al die brave menschen s’avonds laat naar huis gingen – Delacroix met zijn gewone levendigheid en hartstogt – midden op den boulevard hun hard achterna riep, Par coeur! par coeur! tot waarschijnlijk groote verbazing der eerzame voorbijgangers.7
Net als Jacque nog na middernacht en den heelen nacht door, toen hij ergens gepraat had, herhaaldelijk met zijn jongen een boodschap aan iemand stuurde: “j’ai encore par la présente l’honneur de vous assurer que votre M. Ingres n’est qu’un imagier et que Daumier le surpasse infiniment.” of zooiets.8
 1r:4
Ik zal het niet sturen tenzij ik nog nader van U hoore & trouwens het is nog niet eens klaar.–
Doch wel de moeielijkste dingen, de koppen, handen en ensemble. Misschien zult ge er nu in vinden dat waar ge een tijd geleden over schreeft – dat, ofschoon personneel, het U toch herinneren zal aan andere schilders met een zekere familiegelijkenis.– Wat ge toen in de studies niet vondt, maar ik houd ’t er voor dat als men mijn studies vergeleek bij andere studies er ook gelijkenis zou wezen.
Nogmaals dank voor de l’Hermittes & andere illustraties. Chat noir viel mij niet mede ofschoon den titel mooi is. Ik was blij in het No van Vie Moderne enkele levensbijzonderheden van Jules Dupré te vinden9 – ik heb wel eens gedacht dat misschien Mistigris (le plus malin des paysagistes), die in Balzac’s Comédie humaine voorkomt, Dupré in zijn jongen tijd had kunnen zijn. Maar ik weet niet wie Balzac er mee op ’t oog had en trouwens de persoon speelt geen hoofdrol in ’t boek.10 Weet gij wie ook dikwijls met die manier van teekenen met ovalen waar Gigoux van sprak werkt – Henri Pille.– Ne pas prendre par la ligne mais par le milieu – is een fameuze waarheid.11 Meunier, Mellery en Rappard teekenen ook zoo dikwijls, en Allebé.
Gegroet, met een handdruk.

b. à t.
Vincent

translation
 1r:1
My dear Theo,
Just wanted to tell you that I’m hard at work on the potato eaters.
I’ve started it again on a new canvas1 and painted new studies of the heads;2 changed the hands, in particular, a great deal. Above all, I’m doing my best to put life into it.3
I’m very curious as to what Portier will say about it when it’s finished.
The Lhermittes are superb.4 I adore them.
It is felt, in the sense of being studied on a large and on a small scale at the same time, but above all largely imagined and broadly conceived too.
I sincerely hope that you’ll keep watching out for new months in the series.
Tell me, if you will, in what way I should send a painting of a larger format, and to which address. I won’t send the potato eaters unless I know for sure that it’s something.
Still, it’s coming along, and I think there’ll be something very different in it from what you can ever have seen by me. At least that clearly.  1v:2
I mean the life especially. I’m painting this from memory on the painting itself.
But you know yourself how many times I’ve painted the heads!
And furthermore I keep going and looking every evening, to redraw sections on the spot.5 But in the painting I let my own head, in the sense of idea or imagination, work, which isn’t so much the case with studies, where no creative process may take place, but where one obtains food for one’s imagination from reality so that it becomes right.
But you know I wrote to Mr Portier — up till now I’ve made nothing but studies — but — the paintings will come. And I’ll stick to that.
I think I’ll also send a few more studies from nature soon.  1v:3
It’s the second time that I’ve derived a great deal from something Delacroix said.
The first was his theory of colour,6 but I also read a conversation that he had with other painters about the making, that is the creation, of a painting.
He asserted that one made the best paintings — from memory. By heart! he said.
And I read of the conversation in question that when all those good people were going home late in the evening — Delacroix, with his usual vivacity and passion — shouted out after them in the middle of the boulevard, By heart! by heart!, probably to the great surprise of respectable passers-by.7
Just like Jacque who, when he had been talking somewhere, kept sending someone messages by his boy after midnight and all through the night: ‘I herewith again have the honour to assure you that your Mr Ingres is nothing but an image maker and that Daumier infinitely surpasses him’, or something of the kind.8  1r:4
I shan’t send it unless I hear further from you, and anyway it’s not even finished yet.
But the most difficult things, the heads, hands and ensemble, are. Perhaps you’ll now find in it what you wrote about a while ago — that, although personal, it will nonetheless remind you of other painters with a certain family likeness. Which you didn’t find in the studies then, but I suggest that if one compared my studies with other studies, there would also be a resemblance.
Thanks again for the Lhermittes and other illustrated magazines. I was disappointed in Le Chat Noir, although the title is good. I was glad to find some biographical particulars of Jules Dupré in the No. of La Vie Moderne9 — I’ve sometimes thought that Mistigris (the shrewdest of landscape painters), who appears in Balzac’s Comédie humaine, could perhaps have been Dupré in his youth. But I don’t know who Balzac had in mind, and anyway the character doesn’t play a major part in the book.10 Do you know who also often works in that manner of drawing with ovals that Gigoux spoke of? — Henri Pille. Do not start from the line but from the middle — is a famous truth.11 Meunier, Mellery and Rappard also often draw like that, and Allebé.
Regards, with a handshake.

Yours truly,
Vincent
notes
1. The potato eaters (F 82 / JH 764 ).
2. It is impossible to say for certain which studies for the heads of the potato eaters Van Gogh is referring to here; he made several of them.
3. Later in this letter Van Gogh refers to Jean Gigoux, Causeries sur les artistes de mon temps, who wrote about Delacroix: ‘He wanted life; life at all costs, life everywhere, in the fields, in the skies, around his figures’ (Il voulait la vie; la vie à tout prix, la vie partout, sur les terrains, dans les ciels, autour de ses figures) (Gigoux 1885, p. 65).
4. The plural ‘Lhermittes’ indicates that Theo sent the prints by Léon Augustin Lhermitte from the series ‘Les mois rustiques’ for March and April, both engraved by Clément Edouard Bellenger. The first is Le labourage (Ploughing), published in Le Monde Illustré 29 (28 March 1885), Supplement to no. 1461 (Ill. 2138 ). We know from letter 500 that the print for April, Hirondelles ou le jardinage (Swallows or gardening), which appeared in Le Monde Illustré 29 (25 April 1885), Supplement to no. 1465 (Ill. 2137 ) was certainly in this parcel.
5. For various studies for The potato eaters, see cat. Amsterdam 1997, pp. 153-163.
6. Van Gogh had read about Delacroix’s ideas on colour in Charles Blanc’s Grammaire des arts du dessin and in Les artistes de mon temps. See also letters 449 and 494, in which he copied out passages from these books.
He felt a need to expound his knowledge of colour theory to other people, too. Dimmen Gestel recalled: ‘[He] argued a great deal on theoretical grounds and cited many French works which he strongly encouraged me to read. He always talked a great deal about the theory of colour; about primary and complementary colours and their effect against one another.’ Letter to Albert Plasschaert. Eindhoven, 16 August 1912 (FR b3039).
7. This anecdote is taken from Blanc’s Les artistes de mon temps (Blanc 1876, pp. 76-77).
8. Van Gogh may have got this from a passage in Pierre Véron, ‘Charles Jacque’ in the Galerie Contemporaine, Littéraire, Artistique. Album Mariani, in which Véron contrasted Jacque and Géricault: ‘In painting, [Jacque] is a resolute colourist whose pet hate was Ingres but who fanatically admired Daumier. Nothing was funnier than to hear him having heated debates about the subject with his friends ... Once, we retired at midnight, having held forth about the issue for hours. Suddenly, Jacque, who had just gone to bed, came back, took a pen and wrote to the person who had disagreed with him saying: “Your Mr. Ingres is just an image maker; I had to tell you again before I fell asleep and to say that Daumier is infinitely better”. He then woke up his oldest son and told him to deliver the note immediately to his adversary, who naturally responded. The correspondence lasted a good part of the night and we doubled up with laughter over it.’ (En peinture, [Jacque] est un coloriste déterminé dont Ingres était la bête noire et Daumier l’admiration fanatique. Rien n’était plus amusant que de l’entendre soutenir à ce sujet des discussions houleuses avec ses amis ... On s’était retiré par exemple à minuit, après avoir péroré pour et contre pendant des heures. Tout à coup, Jacque qui venait de se mettre au lit, se revelait, prenait une plume et écrivait à celui qui l’avait contredit: “Votre M. Ingres n’est qu’un imagier, j’ai tenu à vous le redire avant de m’endormir et à constater que Daumier lui est infiniment supérieur.” Après quoi il réveillait son fils aîné et lui donnait à porter sur-le-champ la missive à laquelle le contradicteur faisait naturellement une réponse. La correspondance durait ainsi une partie de la nuit et l’on riait à se tordre.) Quoted from Fanica 1995, p. 176. Cf. for ‘imagiers’ also letter 515, n. 10.
9. Paul de Katow, ‘Jules Dupré’, La Vie Moderne 7 (28 March 1885), no. 13, pp. 198-199. This presents a general overview of Dupré’s life and working method, and emphasizes how the painter carried on working throughout his life and succeeded in breathing life into nature. The brilliant ‘peintre vrai’ (true painter) was noble, passionate, serious and single-minded. He also endeavoured to persuade dealers and art lovers of Rousseau’s quality. Two quoted sayings of his are: ‘Nature is nothing – man is everything’ (La nature n’est rien, l’homme est tout) and ‘A wonderful landscape painter above all wants there to be soul in art.’ (L’admirable paysagiste veut avant tout qu’il y ait une âme dans l’art’) (p. 199).
10. Mistigris is the nickname of the landscape painter Léon Didas y Lora, known as Léon de Lora, a character in Balzac’s Les comédiens sans le savoir (1846) and Un début dans la vie (1844) from La comédie humaine; he is also mentioned several times in other novels in the series. It is in Honorine (1845) that he is described as ‘the most malicious man in Paris today’ (l’homme le plus malicieux de Paris actuel). See Balzac, La comédie humaine ii. Etudes de moeurs: scènes de la vie privée. Ed. Pierre Citron. Paris 1976, p. 528.
11. Derived from Gigoux, Causeries sur les artistes de mon temps: see letter 494, n. 2.