Ge ontvangt over een dag of 3 12 penteekeningetjes naar studiekoppen.2 Ik voel me après tout ’t meest t’huis als ik aan figuur werk. En ’t komt me ook voor dat er meer karakter is in b.v. die koppen die ik te s’Hage reeds maakte en enkele andere figuren, dan in ’t overige wat ik deed.– En ’t zal misschien verstandig zijn nog meer uitsluitend me op ’t figuur te concentreeren.

Alleen, het figuur staat toch altijd ergens in en de entourage komt men soms ook van zelf toe, als zijnde het onmisbaar ze te maken.

Moe wou hierbij schrijven,3 ik maak het dus kort daar ik u dezer dagen toch die penteekeningen zend.

Ik weet niet vooruit wat ik doen zal met die koppen. doch ik wil het motief uit de karakters zelf afleiden.

Ik weet echter wel waarom ik ze maak en waartoe in ’t algemeen.

Ik ben wel nieuwsgierig vroeger of later dat sch^ij te zien dat gij hebt gekregen. De Sage zelf begrijp ik nu niet precies – wat men er mee wil.4 Daarom niet, omdat ge zegt: het figuur is Dante achtig – doch – het is symbool van een kwaden geest die de lui in den afgrond lokt.– Zeker kan zulks moeielijk zamengaan daar het sobere, strenge figuurtje van Dante, geheel doordrongen van verontwaardiging en protest tegen wat hij had zien gebeuren – in protest tegen de gruwelijke middeneeuwsche misbruiken en vooroordeelen – zeker een der opregtste, eerlijkste, nobelste is die denkbaar zijn.

Kortom – van Dante zeiden de lui “voilà celui qui va en enfer et qui en revient” –5 heel iets anders er zelf in te gaan en weer uit te komen dan ’t satanieke  1v:3 anderen er in lokken.

Gevolgelijk – een dante achtig figuur kan men niet een satanieke rol laten spelen zonder enorme misvatting van karakter.6

En ’t silhouet van een Mefisto7 is magtig anders dan van Dante.

Van Giotto schreef men in zijn tijd “le premier il mit `la bonté´ dans l’expression des têtes humaines”.–8 Giotto schilderde Dante en met veel gevoel zooals ge weet want ge kent ’t oude portret.–9

Waaruit ik conclusie trek, de expressie van Dante, hoe triest en melankoliek, is essentieel een uitdrukking van iets oneindig goeds en teers.–

Satan of Mefisto stel ik me dan ook gansch niet Dante achtig voor.

Doch reden te meer waarom ik wel nieuwsgierig ben eens te zien hoe het op ’t sch^ij in elkaar zit.–

Gefeliciteerd met Nieuwe jaar.