1Waarde Theo,

1*Dank voor het gezondene_/
2ik apprecieer het dat ge het hebt gedaan
3omdat het er zoo op aan komt in
4de wintermaanden_/ als ’t model makkelijker
5te krijgen is_/ veel te werken.1

6Ge ontvangt over een dag of 3
712 penteekeningetjes naar studiekoppen_2
8Ik voel me après tout ’t meest t’huis
9als ik aan figuur werk. En ’t komt
10me ook voor dat er meer karakter is
11in b.v. die koppen die ik te s’Hage reeds maakte
12en enkele andere figuren_/ dan in ’t overige
13wat ik deed_– En ’t zal misschien verstandig
14zijn nog meer uitsluitend me op ’t figuur
15te concentreeren.

16Alleen_/ het figuur staat toch altijd ergens in
17en de entourage komt men soms ook van zelf
18toe_/ als zijnde het onmisbaar ze te maken.

19Moe wou hierbij schrijven_/3 ik maak
20het dus kort daar ik u dezer dagen
21toch die penteekeningen zend_

22Ik weet niet vooruit wat ik doen zal met
23die koppen. doch ik wil het motief uit
24de karakters zelf afleiden_

25Ik weet echter wel waarom ik ze maak
26en waartoe in ’t algemeen_

27Ik ben wel nieuwsgierig vroeger of later
28dat sch^ij te zien dat gij hebt gekregen.
29De Sage zelf begrijp ik nu niet
30precies – wat men er mee wil_4
31Daarom niet_/ omdat ge zegt:
32het figuur is Dante achtig –
33doch – het is symbool van een kwaden
34geest die de lui in den afgrond lokt_–
35Zeker kan zulks moeielijk zamengaan
36daar het sobere_/ strenge figuurtje van Dante_/
37geheel doordrongen van verontwaardiging en
38protest tegen wat hij had zien gebeuren –
39in protest tegen de gruwelijke middeneeuwsche misbruiken
40'en vooroordeelen – zeker een der opregtste_/ eerlijkste_/
41nobelste is die denkbaar zijn.

42Kortom – van Dante zeiden de lui “voilà celui
43'qui va en enfer et qui en revient” –5
44heel iets anders er zelf in te gaan en weer
45uit te komen dan ’t satanieke  1v:3
46anderen er in lokken.

47Gevolgelijk – een dante achtig
48figuur kan men niet een satanieke
49rol laten spelen zonder enorme
50misvatting van karakter.6

51En ’t silhouet van een Mefisto7 is magtig
52anders dan van Dante.

53Van Giotto schreef men in zijn tijd “le premier
54il mit `la bonté´ dans l’expression des têtes
55'humaines”_–8 Giotto schilderde Dante
56en met veel gevoel zooals ge weet want
57ge kent ’t oude portret_–9

58Waaruit ik conclusie trek_/ de expressie
59van Dante_/ hoe triest en melankoliek_/ is
60essentieel een uitdrukking van iets
61oneindig goeds en teers_–

62Satan of Mefisto stel ik me dan ook
63gansch niet Dante achtig voor.

64Doch reden te meer waarom ik wel
65nieuwsgierig ben eens te zien hoe het
66op ’t sch^ij in elkaar zit_–

67Gefeliciteerd met Nieuwe jaar_

68b_ à t_

69Vincent