1*Ziehier de twee photographies 2van de wevers_–1 Volgende week hoop ik nog U 3te zenden twee motieven van de decoratie 4voor Hermans_–2
6Ge weet genoeg dat uw kritiek van 7althans de laatste 1 1/2 jaar mij voorkomt 8slechts een soort vitriool te zijn. Meen niet dat 9ik niet weet men eenvoudig tegen die vitriool zich moet 10'voorzien van een soort leer waar ’t niet ligt [d]oordringt/ 11en dat als men er tegen gelooid is ’t zooveel niet 12hindert – dus – wat geef ik erom?
13Ik geloof ook bovendien dat gij het goed meent_ 14Dus wat wilt ge meer_–
15Ik blijf alleen dit zeggen/ dat ik beweer ’t 16volstrekt niet alleen mijn schuld is als ’t geld 17dat ge aan mij geeft slechte rente geeft niet alleen 18voor U/ doch ook slechte rente voor mij zelf_
19Het eerste/ dat ’t slechte rente geeft voor U/ bedroeft 20me meer dan ’t laatste/ dat het slechte rente 21geeft ook voor mij_
22Het kan beter worden/ zult ge zeggen – ja maar 23dan zal toch niet alleen ik maar zult ook gijzelf 24heel wat moeten veranderen.
25Ik wou U er eens over schrijven dat ik van den 26winter, misschien de volgende maand reeds, voor een tijdje 27van hier ga – ik heb gedacht over Antwerpen – ik heb 28gedacht over den Haag_–
29Doch ik heb nu dezer dagen gedacht 30over iets dat welligt nog beter is_–
31Vooreerst ik wil in alle geval eens een beetje stadsleven 32hebben/ een beetje verandering van entourage/ daar
1v:2 33ik een vol jaar en meer of in Drenthe of 34hier te Nuenen ben geweest_– En ik geloof 35dit mij een goede afwisseling zal wezen 36in ’t algemeen voor mijn stemming/ die 37vooral den laatsten tijd niet zoo opgewekt was of kon zijn 38als ik wel zou willen.
39Ziehier nu – in den Bosch woont Stracké 40den beeldhouwer/ die tevens direkteur is van de teekenakademie aldaar – ik zag een terre cuite 41van een leerling van hem en hoorde bij die 42gelegenheid dat Stracké volstrekt niet onwillig is 43of onverschillig voor wie in deze buurt iets 44aan kunst doen. Dat 45hij in den Bosch verscheiden modellen heeft voor 46de akademie en dat er lui zijn die hij gelegenheid geeft 47om naakt te teekenen of te modeleeren in klei_ 48Waarschijnlijk moet men echter zelf ’t model 49betalen maar dat is niet zoo heel duur en 50verder heeft men een goed lokaal waar men 51niet voor betaalt.3
52Wat hier van is ga ik verder onderzoeken 53en dan is het niet onmogelijk dat ik eens 54op de wijs dat b.v. Breitner naar Cormon is
1v:3 55'gegaan/4 naar Stracké ga. Dit zou 56in de buurt zijn5 en ’t zou ook ’t goedkoopst 57uitkomen_–
58Ik heb mij aangeschaft een zeer mooi werk over 59anatomie/Anatomy for Artists van 60John Marshall/ dat wel duur was doch 61waar ik ook mijn leven lang nut van hebben 62zal want het is zeer goed.6 Bovendien heb ik ook 63wat ze aan de Ecole des Beaux Arts gebruiken en wat 64ze te Antwerpen gebruiken.7
65Zulke dingen maken echter groote gaten 66in mijn zak_ ik zeg U dit alleen om het U toch 67in vredesnaam begrijpelijk te maken dat als ik 68nu terwijl ik hier in huis ben Pa en Moe 69niet betaald heb er voor/ dit niet is omdat ik niet wil 70betalen doch omdat ik veel uitgaven heb gedaan 71die ik voor mij nu eenmaal niet overbodig vind_
72De sleutel van veel dingen is de grondige kennis 73van het menschelijk ligchaam/ maar het kost ookbepaaldgeld die te leeren_ En ik vind bovendien 74dat kleur/ dat clair obscur/ dat perspectief/ dat 75toon/ dat teekening/ alles enfin – ook wel degelijk 76bepaalde wetten heeft die men bestudeeren moet en kan 77zoo als chimie of algebra.
78Dit is lang de makkelijkste opvatting der dingen 79niet en iemand die zegt – o het moet alles van nature 80er inzitten – maakt er zich makkelijk af_–
81'Als dat afdoende was – – Doch ’t is niet afdoende 82want al weet men nog zoo veel instinktmatig/ men 83moet juist dan nog driedubbel meer zijn best doen 84mijns inziens om van instinct te komen tot 85LA RAISON_
86Ge moet U niet voorstellen dat ik bij ’t werk van 87Hermans heb verdiend – ik kreeg den eersten 88dag twee facturen van de spieramen/ doeken en 89een aantal tubes verf/ die bedroegen meer dan ik 90van hem ontving om ze direkt af te doen_–
91Ik zeide tot hem dat ik niet wou die rekeningen 92bleven staan/ en of hij ze op zijn naam wilde stellen 93of dat hij me wat vooruit wou geven. O neen zei hij/ 94laat ze maar staan/dat hoeft niet direkt betaald te 95worden. Ik zei – ja wel/ze moeten direkt 96betaald worden. Toen gaf hij me f_ 25.
97Toen kreeg ik al mijn kosten voor model/ 98'(niet rekenende mijn tijd/ moeite &c_) maar sedert zag ik van hem geen geld meer/wat ik 99ook niet gevraagd heb. Integendeel – omdat mijn 100werk hem beviel van ’t eerste tot ’t laatste reken ik 101mezelf desnoods reeds betaald. Daar bovendien de doeken 102mijn eigendom blijven en ik voor mezelf dien te weten 103wat ik zelf er aan moet ten koste leggen_–
104Maar genoeg/ ik heb dus sedert die spanramen/ doeken &c. 105zeker een f_ 20 onkosten gehad/ misschien nog meer/ 106maar heb die nog niet eens terug. Alleen de 107man is content en met me ingenomen. Is het dan 108goede politiek om geld te vragen? Men moet 109m.i. daar mee oppassen/juist ALS DE LUI CONTENT ZIJN eer 110zijn prijs verminderen dan vermeerderen_
111Vooral waar après tout de som niet zóó is dat 112’t al dan niet ontvangen er van bijzonder veel gewigt in 113de schaal legt. Als ik er kom zal ik er juist 114komen door goedkooper te werken dan anderen 115misschien/ en door de liefhebbers het makkelijk 116te maken_–
117Nu/ Hermans is heel goed en een man om aan te houden 118en hij is wel degelijk rijk – doch – altijd gierig geweest/ 119eer dan mild. Heel iets anders dan een eigentlijk gierigaard 120'maar après tout – ik verdienminder (heel wat minder) dan niets_
121Maar dit merkende ben ik er heel vriendelijk en voorkomend 122tegen in_– Ik heb een heel prettigen/ gezelligen vriend aan 123hem en het is bepaald treffend om een man van 60 jaar8 zijn best te 124zien doen om nog schilderen te leeren met dezelfde groenheid van 125enthousiasme als of hij 20 was. Wat hij doet is niet mooi maar 126hij werkt hard en heeft 4 van de 6 van mij gecopieerd reeds met een 127ander sentiment en het zijne heeft iets middeneeuwsch/ iets boerenbreughel-- 128achtigs_9
129Ge hebt mij wel eens gesproken van dat ik altijd 130geïsoleerd zou worden_–10 dat geloof ik niet – 131dan vergist ge U toch bepaald in mijn karakter_ 132En ik voor mij ben volstrekt niet voornemens minder 133hartstogtelijk in idees of in leven te worden dan 134ik ben_– Geenszins – laat ik mijn 135hoofd stooten/ laat ik zelfs me vergissen dikwijls – 136– ongelijk hebben dikwijls – dat – 137’t gaat ook slechts voor zoover ’t voeten heeft11 – au fond 138ongelijk heb ik echter niet.
139’t zijn noch de beste schilderijen noch de beste 140menschen – waar geen fouten of partis 141pris in zijn_–
142En nog eens/ al schijnen deze tijden lam/12 143ze zijn het toch niet.
144Ik spreek ook bepaald tegen dat mijn 145beweering van dat zekere partijen nog 146even sterk tegenover elkaar staan in 84 147als in 48/overdreven zou wezen_–13
148’t is iets anders als die sloot van U/ 149dat verzeker ik U – ik spreek hier van 150de partijen/ meer dan precies van U en mij – maar 151gij en ik hooren ook ergens toe/ staan of regts of links niet waar/ 152’t zij we ons daar al dan niet van bewust zijn_ 153Ik voor mij heb in alle geval een parti pris – dan/ 154als ge wilt en als gij meent het te doen is voor U noch 155regts noch links te staan – ik neem de vrijheid de 156uitvoerbaarheid daarvan ten sterkste te betwijfelen.
158ik heb een betrekkelijk goeden brief uit Utrecht 159gehad/ dat ze in zoo ver hersteld is dat zij een tijd naar 160den Haag kan gaan waar ze voor zaken moet wezen_–14 161Maar ik ben er nog verre van gerust op. Den toon van 162haar brieven is veel meer zelfbewust/ veel juister en 163minder bevooroordeeld dan toen ik haar in ’t begin 164kende. Iets tevens als de klagt van een vogel 165wiens nest is uitgeroofd – tegen de maatschappij is 166zij minder nijdig dan ik misschien/ doch ze ziet 167toch ook er de “kwajongens die de nesten uithalen” 168in – en die daar schik in hebben en lagchen_–
169Het beroep van Pa zal hij niet aannemen/ 170dat is wel zeker_15
171Maar een nieuwtje is dezer dagen dat te Helvoirt de 172domine is gestorven16 en die gemeente dus vacant is_ 173Ik acht het heel waarschijnlijk dat zij nu Pa daar wel 174weer zouden willen terug hebben en althans de 175familie te Helvoirt17 Pa er wel eens over polsen zal_ 176Maar aangezien dit eergisteren eerst was dat die brave domine 177ginder gecreveerd is/ weet ik verder niets of ze al 178dan niet Pa beroepen zullen. Doch zou het heel waarschijnlijk 179vinden_
180Zeg eens/ wat aangaat dat wat ik barricade/ gij slootje noemt/ 181er is nu eenmaal een oude maatschappij die mijns inziens door eigen 182schuld ten onder gaat – er is een nieuwe maatschappij die 183is ontstaan en gegroeid en nog verder gaat_–
184Kortom er is ’t geen uitgaat van de revolutionaire en 185er is wat uitgaat van antirevolutionaire principes_–
186Nu vraag ik U of ge zelf niet dikwijls hebt opgemerkt 187dat de politiek van tusschen dat oude en ’t nieuwe in zweven 188niet houdbaar is_– Denk hier eens over_–
189Vroeger of later eindigt het met dat 190men royaal of regts of links gaat staan.
191Het is geen slootje_ – En nog eens/ toen was ’t 48/ 192nu is ’t 84 – toen was er een barricade van straat keijen – nu niet van straat keijen/ 193maar een barricade wat regardeert het onvereenigbare van oud 194en nieuw – o die is er nog wel/ zeker in 84 evenzeer als in 48.