1*Ziehier de twee photographies
2van de wevers_–1 Volgende week hoop ik nog U
3te zenden twee motieven van de decoratie
4voor Hermans_–2

6Ge weet genoeg dat uw kritiek van
7althans de laatste 1 1/2 jaar mij voorkomt
8slechts een soort vitriool te zijn. Meen niet dat
9ik niet weet men eenvoudig tegen die vitriool zich moet
10'voorzien van een soort leer waar ’t niet ligt [d]oordringt_/
11en dat als men er tegen gelooid is ’t zooveel niet
12hindert – dus – wat geef ik erom?

13Ik geloof ook bovendien dat gij het goed meent_
14Dus wat wilt ge meer_–

15Ik blijf alleen dit zeggen_/ dat ik beweer ’t
16volstrekt niet alleen mijn schuld is als ’t geld
17dat ge aan mij geeft slechte rente geeft niet alleen
18voor U_/ doch ook slechte rente voor mij zelf_

19Het eerste_/ dat ’t slechte rente geeft voor U_/ bedroeft
20me meer dan ’t laatste_/ dat het slechte rente
21geeft ook voor mij_

22Het kan beter worden_/ zult ge zeggen – ja maar
23dan zal toch niet alleen ik maar zult ook gijzelf
24heel wat moeten veranderen.

25Ik wou U er eens over schrijven dat ik van den
26winter, misschien de volgende maand reeds, voor een tijdje
27van hier ga – ik heb gedacht over Antwerpen – ik heb
28gedacht over den Haag_–

29Doch ik heb nu dezer dagen gedacht
30over iets dat welligt nog beter is_–

31Vooreerst ik wil in alle geval eens een beetje stadsleven
32hebben_/ een beetje verandering van entourage_/ daar 1v:2
33ik een vol jaar en meer of in Drenthe of
34hier te Nuenen ben geweest_– En ik geloof
35dit mij een goede afwisseling zal wezen
36in ’t algemeen voor mijn stemming_/ die
37vooral den laatsten tijd niet zoo opgewekt was of kon zijn
38als ik wel zou willen.

39Ziehier nu – in den Bosch woont Stracké
40den beeldhouwer_/ die tevens direkteur is van de teekenakademie aldaar – ik zag een terre cuite
41van een leerling van hem en hoorde bij die
42gelegenheid dat Stracké volstrekt niet onwillig is
43of onverschillig voor wie in deze buurt iets
44aan kunst doen. Dat
45hij in den Bosch verscheiden modellen heeft voor
46de akademie en dat er lui zijn die hij gelegenheid geeft
47om naakt te teekenen of te modeleeren in klei_
48Waarschijnlijk moet men echter zelf ’t model
49betalen maar dat is niet zoo heel duur en
50verder heeft men een goed lokaal waar men
51niet voor betaalt.3

52Wat hier van is ga ik verder onderzoeken
53en dan is het niet onmogelijk dat ik eens
54op de wijs dat b.v. Breitner naar Cormon is 1v:3
55'gegaan_/4 naar Stracké ga. Dit zou
56in de buurt zijn5 en ’t zou ook ’t goedkoopst
57uitkomen_–

58Ik heb mij aangeschaft een zeer mooi werk over
59anatomie_/ Anatomy for Artists van
60John Marshall_/ dat wel duur was doch
61waar ik ook mijn leven lang nut van hebben
62zal want het is zeer goed.6 Bovendien heb ik ook
63wat ze aan de Ecole des Beaux Arts gebruiken en wat
64ze te Antwerpen gebruiken.7

65Zulke dingen maken echter groote gaten
66in mijn zak_ ik zeg U dit alleen om het U toch
67in vredesnaam begrijpelijk te maken dat als ik
68nu terwijl ik hier in huis ben Pa en Moe
69niet betaald heb er voor_/ dit niet is omdat ik niet wil
70betalen doch omdat ik veel uitgaven heb gedaan
71die ik voor mij nu eenmaal niet overbodig vind_

72De sleutel van veel dingen is de grondige kennis
73van het menschelijk ligchaam_/ maar het kost ook bepaald geld die te leeren_ En ik vind bovendien
74dat kleur_/ dat clair obscur_/ dat perspectief_/ dat
75toon_/ dat teekening_/ alles enfin – ook wel degelijk
76bepaalde wetten heeft die men bestudeeren moet en kan
77zoo als chimie of algebra.

78Dit is lang de makkelijkste opvatting der dingen
79niet en iemand die zegt – o het moet alles van nature
80er inzitten – maakt er zich makkelijk af_–

81'Als dat afdoende was – – Doch ’t is niet afdoende
82want al weet men nog zoo veel instinktmatig_/ men
83moet juist dan nog driedubbel meer zijn best doen
84mijns inziens om van instinct te komen tot
85LA RAISON_

86Ge moet U niet voorstellen dat ik bij ’t werk van
87Hermans heb verdiend – ik kreeg den eersten
88dag twee facturen van de spieramen_/ doeken en
89een aantal tubes verf_/ die bedroegen meer dan ik
90van hem ontving om ze direkt af te doen_–

91Ik zeide tot hem dat ik niet wou die rekeningen
92bleven staan_/ en of hij ze op zijn naam wilde stellen
93of dat hij me wat vooruit wou geven. O neen zei hij_/
94laat ze maar staan_/ dat hoeft niet direkt betaald te
95worden. Ik zei – ja wel_/ ze moeten direkt
96betaald worden. Toen gaf hij me f_ 25.

97Toen kreeg ik al mijn kosten voor model_/
98'(niet rekenende mijn tijd_/ moeite &c_) maar sedert zag ik van hem geen geld meer_/ wat ik
99ook niet gevraagd heb. Integendeel – omdat mijn
100werk hem beviel van ’t eerste tot ’t laatste reken ik
101mezelf desnoods reeds betaald. Daar bovendien de doeken
102mijn eigendom blijven en ik voor mezelf dien te weten
103wat ik zelf er aan moet ten koste leggen_–

104Maar genoeg_/ ik heb dus sedert die spanramen_/ doeken &c.
105zeker een f_ 20 onkosten gehad_/ misschien nog meer_/
106maar heb die nog niet eens terug. Alleen de
107man is content en met me ingenomen. Is het dan
108goede politiek om geld te vragen? Men moet
109m.i. daar mee oppassen_/ juist ALS DE LUI CONTENT ZIJN eer
110zijn prijs verminderen dan vermeerderen_

111Vooral waar après tout de som niet zóó is dat
112’t al dan niet ontvangen er van bijzonder veel gewigt in
113de schaal legt. Als ik er kom zal ik er juist
114komen door goedkooper te werken dan anderen
115misschien_/ en door de liefhebbers het makkelijk
116te maken_–

117Nu_/ Hermans is heel goed en een man om aan te houden
118en hij is wel degelijk rijk – doch – altijd gierig geweest_/
119eer dan mild. Heel iets anders dan een eigentlijk gierigaard
120'maar après tout – ik verdien minder (heel wat minder) dan niets_

121Maar dit merkende ben ik er heel vriendelijk en voorkomend
122tegen in_– Ik heb een heel prettigen_/ gezelligen vriend aan
123hem en het is bepaald treffend om een man van 60 jaar8 zijn best te
124zien doen om nog schilderen te leeren met dezelfde groenheid van
125enthousiasme als of hij 20 was. Wat hij doet is niet mooi maar
126hij werkt hard en heeft 4 van de 6 van mij gecopieerd reeds met een
127ander sentiment en het zijne heeft iets middeneeuwsch_/ iets boerenbreughel--
128achtigs_9

129Ge hebt mij wel eens gesproken van dat ik altijd
130geïsoleerd zou worden_–10 dat geloof ik niet –
131dan vergist ge U toch bepaald in mijn karakter_
132En ik voor mij ben volstrekt niet voornemens minder
133hartstogtelijk in idees of in leven te worden dan
134ik ben_– Geenszins – laat ik mijn
135hoofd stooten_/ laat ik zelfs me vergissen dikwijls –
136– ongelijk hebben dikwijls – dat –
137’t gaat ook slechts voor zoover ’t voeten heeft11 – au fond
138ongelijk heb ik echter niet.

139’t zijn noch de beste schilderijen noch de beste
140menschen – waar geen fouten of partis
141pris in zijn_–

142En nog eens_/ al schijnen deze tijden lam_/12
143ze zijn het toch niet.

144Ik spreek ook bepaald tegen dat mijn
145beweering van dat zekere partijen nog
146even sterk tegenover elkaar staan in 84
147als in 48_/ overdreven zou wezen_–13

148’t is iets anders als die sloot van U_/
149dat verzeker ik U – ik spreek hier van
150de partijen_/ meer dan precies van U en mij – maar
151gij en ik hooren ook ergens toe_/ staan of regts of links niet waar_/
152’t zij we ons daar al dan niet van bewust zijn_
153Ik voor mij heb in alle geval een parti pris – dan_/
154als ge wilt en als gij meent het te doen is voor U noch
155regts noch links te staan – ik neem de vrijheid de
156uitvoerbaarheid daarvan ten sterkste te betwijfelen.

157En vooral ’t praktisch nut_–

158ik heb een betrekkelijk goeden brief uit Utrecht
159gehad_/ dat ze in zoo ver hersteld is dat zij een tijd naar
160den Haag kan gaan waar ze voor zaken moet wezen_–14
161Maar ik ben er nog verre van gerust op. Den toon van
162haar brieven is veel meer zelfbewust_/ veel juister en
163minder bevooroordeeld dan toen ik haar in ’t begin
164kende. Iets tevens als de klagt van een vogel
165wiens nest is uitgeroofd – tegen de maatschappij is
166zij minder nijdig dan ik misschien_/ doch ze ziet
167toch ook er de “kwajongens die de nesten uithalen”
168in – en die daar schik in hebben en lagchen_–

169Het beroep van Pa zal hij niet aannemen_/
170dat is wel zeker_15

171Maar een nieuwtje is dezer dagen dat te Helvoirt de
172domine is gestorven16 en die gemeente dus vacant is_
173Ik acht het heel waarschijnlijk dat zij nu Pa daar wel
174weer zouden willen terug hebben en althans de
175familie te Helvoirt17 Pa er wel eens over polsen zal_
176Maar aangezien dit eergisteren eerst was dat die brave domine
177ginder gecreveerd is_/ weet ik verder niets of ze al
178dan niet Pa beroepen zullen. Doch zou het heel waarschijnlijk
179vinden_

180Zeg eens_/ wat aangaat dat wat ik barricade_/ gij slootje noemt_/
181er is nu eenmaal een oude maatschappij die mijns inziens door eigen
182schuld ten onder gaat – er is een nieuwe maatschappij die
183is ontstaan en gegroeid en nog verder gaat_–

184Kortom er is ’t geen uitgaat van de revolutionaire en
185er is wat uitgaat van antirevolutionaire principes_–

186Nu vraag ik U of ge zelf niet dikwijls hebt opgemerkt
187dat de politiek van tusschen dat oude en ’t nieuwe in zweven
188niet houdbaar is_– Denk hier eens over_–

189Vroeger of later eindigt het met dat
190men royaal of regts of links gaat staan.

191Het is geen slootje_ – En nog eens_/ toen was ’t 48_/
192nu is ’t 84 – toen was er een barricade van straat keijen – nu niet van straat keijen_/
193maar een barricade wat regardeert het onvereenigbare van oud
194en nieuw – o die is er nog wel_/ zeker in 84 evenzeer als in 48.