7Verbeeld U een togt door de hei s’morgens 3 uur_/
8in een open karretje (ik ging met den man waar
9ik logeer_/ die naar de markt te Assen moest_/ mee)_3
10Over een weg of “diek” zoo als ze hier zeggen_/ waarop men
11in plaats van zand modder had gebragt om hem op te
12hoogen. ’t was nog veel aardiger zelfs dan de trekschuit_4
13Toen ’t maar eventjes ietwat begon te lichten
14en de hanen overal kraaiden bij de over de hei
15verspreide keeten_/ werden de enkele huisjes waar we
16langs kwamen – omringd door ijle populieren wier
17geele blaadjes men hoorde vallen – werden
18een ouden stompen toren5 op een kerkhofje met aarden wal
19& beukenheg, werden de vlakke landschappen van
20heide of korenakkers_/ werd alles_/ alles net precies
21als de allermooiste Corots_– Een stilte_/ een mysterie_/
22een vrede als hij alleen geschilderd heeft.

23Het was evenwel nog heel duister
24toen wij te Zweeloo kwamen s’morgens 6 uur – de
25eigentlijke Corots zag ik vroeger nog in den ochtend_–
26Het inrijden v.h_ dorp was toch zoo mooi. Enorme
27mosdaken van huizen_/ stallen_/ schaapskooien_/ schuren_
28Hier zijn de woningen heel breed_/ tusschen eikenboomen
29van een superbe brons_– Toonen in het mos van
30goudgroen_/ in den grond van roodachtigen of blaauwachtigen
31of geelachtigen donkere lilasgrijzen_/ toonen van
32onuitsprekelijke reinheid in het groen van de korenveldjes_ Toonen
33van zwart in de natte stammen_/ afstekende bij
34gouden regens van warrelende_/ wemelende herfstbladeren
35die in losse pruiken_/ als of ze er op geblazen waren_/
36los en met de lucht er door heen schemerend nog hangen
37aan populieren_/ berken_/ linden_/ appelboomen.
38De lucht effen_/ blank_/ lichtend_/ niet wit doch een
39lilas dat niet te ontcijferen is_/ wit waar men rood_/ blaauw_/
40geel in ziet wemelen_/ dat alles reflecteert en men overal
41boven zich voelt_/ dampig is en zich vereenigt met den
42dunnen mist beneden. Alles tot elkaar brengt in een
43gamma van fijne grijzen.

44Te Zweeloo vond ik evenwel geen enkele schilder_/
45ook kwamen er s’winters nooit zeiden de lui_–
46Ik hoop ik er van den winter juist zal zijn.
47Wegens er geen schilders waren besloot ik in plaats
48van den terugkeer van mijn huisbaas af te wachten
49terug te loopen & onderweg wat te teekenen.

50Zoo begon ik een schets te maken van het bewuste
51appelboomgaardje waar Liebermann zijn
52groote sch^ij van maakte_–6 En toen terug den
53weg dien we in de vroegte hadden gereden.
54Die streek rond Zweeloo is op dit moment
55geheel & al jong koren – onafzienbaar
56soms dat aller aller teerste groen dat ik ken_
57Met er boven een lucht van een fijn lilas wit
58dat een effekt geeft – ’k geloof niet te schilderen
59maar dat voor mij me den grondtoon is die
60men kennen moet om te weten wat den grond van
61andere effekten is.

62Een zwarte aarde_/ vlak – oneindig – een
63blanke lucht van fijn lilas wit_– Die aarde
64spruit dat jonge koren uit – met dat koren is zij
65als beschimmeld_– De goede_/ vruchtbare terreinen
66v_ Drenthe zijn au fond dat – het alles in een
67dampige atmosfeer. Denk aan le dernier jour
68de la création van Brion7 – nu_/ gisteren kwam ’t me
69voor ik de beteekenis van dat sch^ij begreep_–

70De slechte grond v. Drenthe is eender_/ alleen
71de zwarte aarde is nog zwarter – als roet – geen
72lilas zwart als de voren. en melankoliek begroeid met
73eeuwig rottende hei & veen_– Ik zie overal dat – de
74toevalligheden op dat oneindige fond_/ in de veenen
75de plaggen keeten_/ in de vruchtbare streken hoogst primitieve
76gevaartes van boerderijen & schaapskooien met lage_/ heel lage
77muurtjes en enorme mosdaken_ Eiken er rond om heen_
78Men voelt zoo_/ als men een togt van
79uren en uren doet door de streek_/ dat er eigentlijk
80niets is als die aarde oneindig_/ die schimmel van koren of hei_/
81die lucht oneindig_– Paarden_/ menschen lijken dan
82als vlooien zoo klein_– Niets voelt men meer_/ al is ’t nog
83zoo groot op zich zelf_/ men weet slechs dat er is grond & lucht_–

84Evenwel in zijn kwaliteit van stipje lettende
85op andere stipjes – ’t oneindige daarlatende –
86bevind men ieder stipje te zijn een Millet_–
87Ik kwam voorbij een oud kerkje_/8 net precies_/ net precies
88l’eglise de Greville v.h. schilderijtje van Millet
89v.d. Luxembourg_/9 hier kwam in plaats van het
90boertje met de spade van dat schilderij_/ een herder
91met een koppel schapen langs de hegge.10 In ’t
92fond zag men niet het doorkijkje op de zee doch
93alleen op de zee van jong koren_/ de zee
94der voren in plaats van die der golven. Het
95effet produit ’t zelfde. Ploegers zag ik
96nu heel druk_/ een zandkar_/ herders_/
97wegwerkers_/ mestkarren. Teekende in een
98herbergje aan den weg een oud wijfje aan ’t Spinnewiel_/
99donker silhouetje – als uit een tooversprookje – donker
100silhouetje tegen een licht raam waardoor men de lichte
101lucht zag en een wegje door ’t fijne groen en een
102paar ganzen die gras pikten_–11

103En nu_/ toen de avondschemering viel – verbeeld U
104de stilte_/ den vrede van toen! verbeeld U een
105laantje van hooge populieren met de herfstblaadjes
106'toen_/ verbeeld U een breeden modderweg_/
107alles zwarten modder met regts hei tot in ’t oneindige_/
108links hei tot in ’t oneindige_/ een paar zwarte_/
109driehoekige silhouetten v_ plaggen keeten waar door
110de venstertjes een rood licht schijnt van ’t vuurtje_/
111met enkele plassen vuil geelachtig water die de
112lucht weerspiegelen_/ waar veenstammen in verrotten_–
113Verbeeld U dien modder boel s’avonds in de
114schemering met witachtige lucht er boven_/ dus
115alles zwart tegen wit_– En in dien modder
116boel een ruig figuur – de herder – een
117partij eivormige massas_/ half wol half modder_/
118die tegen elkaar botsen_/ elkaar verdringen – de
119kudde_– Ge ziet ’t aankomen – ge staat er
120midden in – ge keert om en volgt ze_–

121Met moeite en onwillig vorderen zij op den
122modderigen weg_– Evenwel ziedaar in de
123verte de boerderij – eenige mosdaken en
124hoopen stroo & turf tusschen de populieren_–
125De Schaapskooi is ook weer als een
126driehoek van silhouet_– Donker_–12

127De deur staat wijd open als den ingang eener donkere
128spelonk_– Door de reten der planken er achter
129schijnt het licht van de lucht er achter weer.
130De heele karavaan massas wol & modder verdwijnt
131in die spelonk – de herder en een vrouwtje met
132een lantaarntje sluiten de deuren achter hen digt_

133Dat terugkeeren der kudde in de schemering
134was de finale van
135de symphonie die ik gisteren hoorde_–
136Als een droom ging die dag voorbij_/
137ik was zoo verdiept in die navrante muziek
138geweest den heelen dag_/ dat in letterlijken zin
139ik zelfs eten & drinken had vergeten –
140een snee boerenmik en een kop koffij had ik
141gebruikt in het herbergje waar ik ’t spinnewiel
142teekende. De dag was om en van de
143morgenschemering tot de avondschemering_/ of
144liever van den eenen nacht tot den anderen
145nacht had ik mij zelf vergeten in die symphonie_–
146Ik kwam ’t huis en bij ’t vuur zittende
147kwam het mij voor ik honger had en bleek
148mij ik verbazenden honger had_– Doch
149ziedaar hoe ’t hier is – Men voelt zich
150net als of men zou zijn op een tentoonstelling
151des cent chef d’oeuvres13 bij voorbeeld_– Wat
152brengt men mee van zoo’n dag – Een aantal
153krabbels slechts_– Toch iets anders nog brengt
154men mee – een kalmen lust in ’t werk.

155Schrijf mij toch vooral spoedig. het is heden Vrijdag doch Uw brief
156is er nog niet_/ ik verlang er erg naar_– Er gaat tijd weg
157met het gewisseld krijgen_/ ook daar ’t weer n. Hoogeveen terug moet
158en dan weer naar hier_–14 Wij weten niet hoe het gaan zal doch anders
159zou ik zeggen nu – ’t eenvoudigst misschien was eens in de maand geld
160te zenden_– In elk geval schrijf weer spoedig. Met een handdruk_