1*Kort nadat ik mijn brief aan U verzond ontving 2ik een karakteristiek schrijven van Rappard dat ik U 3eens ter lezing wilde sturen omdat gij hem toch van vroeger 4kent1 & nu in den laatsten tijd hem niet hebt ontmoet. 5Wat ik U schreef van dat ik vond hij zooveel verbeterd was2 6(ofschoon ik hem vroeger ook goed vond) zult gij denk ik 7in dezen brief (aan den serieusen toon in ’t algemeen zoo) 8wel zien. Werkelijk zijn teekeningen zijn verduiveld 9mooi en ’t is eerlijk werk wat hij maakt.
10Enfin lees den brief eens, ik vind het zoo’n flinke 11opvatting van de dingen. Stuur me later den brief 12weer eens terug.
13Had U nog iets te vertellen – ik schreef U over mijn 14plan voor een groote teekening3 – wel/ 15ik heb er aan begonnen nog denzelfden dag dat 16ik U schreef/ juist ook omdat ik door dien brief van 17R. werd geanimeerd. Ik heb er sedert aan 18doorgewerkt en heeft het me zoo geabsorbeerd 19dat ik zelfs haast den heelen afgeloopen nacht 20er aan zat te werken_ Ik kreeg er oog op 21en wou doorzetten.
22Ik heb ’t nog veranderd in eenvoudigen 23compositie/ n.l. enkel een rij spitters_ 24Ik heb 7 figuren daarvan geschetst/ 5 mannen 25en twee vrouwen_ De overigen worden 26kleiner op ’t tweede plan. ’t Is geloof ik 27de krachtigste teekening die ik nog gemaakt heb 28en betreffende de opvatting zoo zijn mijn gedachten 29daaromtrent dergelijk als R. in zijn brief het 30zegt. Ik net als hij kom tot de manier van 31sommige Engelschen zonder aan hen te denken 32om ze te imiteeren/ maar waarschijnlijk daarom 33omdat ik in de natuur door soortgelijke dingen 34word aangetrokken en die slechts door betrekkelijk 35weinigen gemaakt worden/ en men dus als men 36ze maakt een manier zoeken moet om wat men 37voelt weer te geven en eenigzins bezijden de gewone 38regels gaan om het uit te drukken wat men wil. 39(Net als Rappard op zijn teekening in kwestie allerlei machines in 40werking heeft geteekend die anders haast 41geen mensch zou durven attaqueeren en 42buiten ’t geen men als pittoresk gewoonis te beschouwen 43'zijn_)4
44Weet ge hoe de teek. v_ Rappard is/ ’t is net als of men 45een beschrijving van een fabriek door Zola of Daudet 46of Lemonnier zou lezen.5 In zijn brief heb ik nog een 47passage aangestreept – die over teekenende 48schilderen_ Wel/ ’t komt toch ongeveer op ’t zelfde 49neer wat ik verl. jaar tegen sommigen zeide die 50mij zeiden/ schilderen is teekenen met kleur/ 51waarop ik antwoordde/ Nu ja/ juist/ en ’t teekenen in Black & White 52is eigentlijk schilderen in wit & zwart_Zij zeiden/ 53schilderen is teekenen – ik/ teekenen is schilderen. 54Maar toen was ik nog te zwak in mijn factuur 55dan dat ik ’t in wat anders dan woorden kon 56zeggen & nu zeg ik ’t in woorden minder en 57meer zwijgend in werk.
58Sedert ge me schreeft over Uw betrekkelijk in 59finantieele moeielijkheden zijn/ heb ik werkelijk 60met een soort woede gewerkt/ dag en nacht_ 61’t Is nu de vijfde groote die ik op touw heb 62gezet of eigentlijk zesde want de mestvaalt deed ik 63twee keer_6 En wat al studies er voor noodig zijn 64zult ge zien als ge komt.
65Als R. niet met drukinkt heeft geteekend/ ik heb het 66hier en daar wel gedaan. doch wat hij zegt is 67waar – hij werkt in een witten passepartout en 68dan lijkt ’t zwart zwarter/ ik werk in een bruinen passepartout 69met een zwarten binnenrand waarvan ’t zwart juist 70zeer diep is gemaakt om de teekening helder 71te houden. Wat betreft dat de Engelschen geen drukinkt 72zouden gebruiken heeft hij mis betrekkelijk_ Want zij voeren 73de teekeningen op juist door soms enorme krachten 74te gebruiken waar de grootste krachten van fusain nog 75zeer helder door worden. Die krachten worden verkregen door 76drukinkt of autographische inkt of lampblack7 of neutraltint 77& andere zwarten uit de waterverf. ’t Moet U niet verwonderen dat ik in 78korten tijd er zooveel opzette. bij ’t composeeren van een teekening haast nog meer dan 79bij schilderen speelt het denken en het dóórdenken een rol en bevind ik voor mij me 80er goed bij b.v. zoo als nu op de laatste een dag en halve nacht door 81te zetten. Maar op die wijs kan men productief worden ook – 82’t absorbeert dan ook enorm.– Maar juist als men zoo door ’t werk sterk 83getrokken wordt moet men er aan blijven tot men er om zoo te zeggen 84bij neervalt. Ik ben absoluut à sec/ als ge kunt 85stuur wat vroeger_– Ik zal van nacht wel weer weinig 86slapen door de teekening. Maar ’t is heel gezellig met 87een pijpje s’nachts als alles stil is/ en het morgen worden en 88 opgaan van de zon is goddelijk. Nu kerel/ als ge kunt 89stuur spoedig. Voorspoed in alles/ adieu_