1*Was bezig aan een brief aan U toen 2zooeven de post Uw zeer welkom schrijven me brengt_ 3’t doet me pleizier ge met Uw teekening gevorderd zijt/ 4ik twijfelde er niet aan of zulks zoudt ge doen trouwens 5want ge hadt het mannelijk aangezet.
6Nu/ ’k begin met U te zeggen ik wat gij zegt over 7de Engelsche teekenaars volkomen juist en volkomen 8'goed vind_ Ik zag het in Uw werk/ precies wat ge 9zegt. Nu ik denk ook zoo er over_–
11Neem de ets van Millet/les bêcheurs/1 12neem een gravure van Albert Durer/ 13neem bovenal de groote houtsnee 14door Millet zelf/ la bergère/2 en dan ziet 15men ten volle wat er door zoo’n contour 16vermag uitgedrukt worden_
17En zoo als ge zegt/ men voelt dan “zoo heb ik 18’t altijd willen doen als ik altijd mijn eigen weg had 19gevolgd” &c_ Dat is mooi gezegd van U 20kerel en mannelijk gesproken.
21Nu/ wat ik ook een exempel vindt van 22eigenaardig stoere/ krachtige teekening zijn de 23schilderijen van Leys/ bepaaldelijk de serie 24decoraties voor zijn eetkamer. la promenade dans 25la neige/ les patineurs/ la reception/ la table/ la servante_3 26En de Groux heeft het ook en Daumier heeft 27het ook_
28Israels zelf en soms/ soms Mauve & Maris4 29ook kunnen zich van een krachtigen contour 30niet onthouden maar doen het niet zóó als Leys 31en niet zóó als Herkomer.
32En als men hen hoort vooral willen ze er eigentlijk 33niet van weten en spreken ze meest over toon 34en kleur. Toch/ Israels in sommige fusains 35heeft ook lijnen gebruikt die aan Millet doen 36denken. Ik voor mij verklaar U ronduit dat 37'bij alle liefde & respect die ik voor die meesters heb/ 38ik vooral van Mauve & Maris het jammer vindt zij 39als zij tot anderen spreken niet meer wijzen op 40’t geen men door den contour doen kan/ en aanraden 41voorzigtig en zachtjes te teekenen.
42En zoo is het dat heden ten dage 43het aquarelleeren aan de orde van den dag 44is en als ’t meest expressieve middel 45wordt beschouwd/ en wordt er m.i_ 46te weinig werk gemaakt van Black & White/ 47zóó zeer zelfs dat er een zekere antipathie 48tegen is. In aquarel is om zoo te 49zeggen geen zwart en baseert men zich 50daarop om te zeggen “die zwarte dingen”_ 51’t Is nu evenwel niet noodig dezen brief 52daarover vol te schrijven.
53Wilde U mededeelen ik op ’t moment 54'4 teekeningen op ’t ezel heb. Turfspitters5 – 55Zandgroeve6 – Mestvaalt7 – 56Kolenladen.8
57Mestvaalt maakte ik zelfs tweemaal/ 58de eerste werd te gefatigueerd om er op 59door te gaan.
60Ik heb ook niet veel met terpentijn 61& drukinkt durven werken er in/ heb 62fusain/ lith_ krijt en autographische inkt 63gebruikt tot nog toe_ Behalve 64in de schets voor de mestvaalt die 65te gefatigueerd werd/ die heb ik er mee 66geattaqueerd en niet met ongunstig gevolg. 67Werd wel zwart maar toch kwam de 68frischheid er weer wat in en zie ik nu 69'kans opnieuw er nog in te werken/ 70terwijl vòòr de drukinkt er op kwam 71ik daar geen kans meer toe zag.
72Ik heb hard gewerkt sedert ik U bezocht/ 73ik had in zoo lang niet gecomposeerd en 74veel studies gemaakt/ zoo toen ik er 75eenmaal aan begon werd ik er fel op_1v:3 76Verscheiden morgens was ik om 4 uur al aan den 77gang_ Ik wou verbazend graag dat gij ze 78eens zaagt want ik kan geen touw vast 79maken aan wat v.d. Weele/ de eenige die ze 80gezien heeft/ er van zeide.
81v.d. Weeles oordeel was nog al sympathiek 82maar van de Zandgroeve zei hij er stonden te 83veel figuren op. de compositie was niet eenvoudig_ 84hij zei/ kijk eens/ teeken dat èène kereltje met 85dien kruiwagen op een dijkje s’avonds tegen de lichte lucht in/ wat 86zou dat b.v. mooi zijn, en nu rammelde het.
87Nu/ toen wees ik hem de teek_ v. Caldecott/ 88Brighton Highroad9 en zei/ is Uw 89bedoeling persé ’t niet gepermitteerd is veel 90figuren in een compositie te brengen en die zeer 91te compliceeren? laat mijn teekening daar 92en zeg eens wat ge van deze compositie vindt? 93Wel/ zei hij/ dat vind ik ook niet mooi/ 94maar/ voegde hij er bij/ ik spreek persoonlijk 95en kan niet anders spreken dan persoonlijk. 96en dat is niet hetgeen waar ik van houd en waar 97ik naar kijk. Nu/ dat vond ik goed gezegd 98betrekkelijk/ maar begrijpt ge ik niet precies 99in hem vond dat op de hoogte zijn 100van de kwestie daar ik verlangen naar had. 101Maar hij is anders wel een solide kerel 102& ging ik heel prettig met hem uit en wees hij 103me verduiveld mooie dingen.
104De zandgroef zag ik ook op een wandeling 105met hem maar toen die keer had hij 106er naauwelijks naar gekeken en ging 107ik den volgenden dag er alleen naar terug. 108Die zandgroef heb ik daarom met veel figuren 109geteekend omdat in die zandgravingen soms 110werkelijk zeer veel kerels aan ’t sjouwen zijn/ 111b.v. verschaft men s’winters en in ’t najaar 112van wege de stad werk aldaar aan personen 113die zonder werk loopen_ En is ’t er dan 114almagtig aardig_
115’k heb eenige mooie modellen gehad in den 116laatsten tijd_– Een superbe hannikemaaier/a 117een prachtigen boerenjongen/ geheel als 118een van die figuren van Millet_
119een kerel met een kruiwagen/ denzelfden 120van wien ge U misschien herinnert ik den 121kop teekende op zijn Zondagsch met 122een Zondagschen lap voor zijn blinde oog_10
123Nu heb ik hem in zijn daagsche pak en zou ’t moeielijk 124te gelooven zijn ’t denzelfden man was die voor die 125twee figuren poseerde misschien.
126Deze vier groote 127teekeningen zijn 1 meter bij 1/2 meter.
128Ik bevind me goed bij ’t gebruik van een bruinen 129passepartout met zeer diep zwarten binnenrand_ 130Dan lijken veel zwarten grijs die te zwart 131zouden doen in een witten passepartout 132en blijft ’t geheel helder.
133Sapperloot ik wou ge ze eens zien kondt/ 134niet omdat ik ze zelf goed vind maar 135ik wou ofschoon ik er nog niet over tevreden 136ben wel eens Uw gedachten er omtrent weten. 137Het zijn nog niet genoeg bepaalde figuurteekeningenb 138naar mijn zin ofschoon het toch figuurteekeningen 139zijn maar ik wou nog vierkanter en 140brutaler de teekening van acties en structuur 141uitdrukken.
142Wat gij schrijft dat ge gevoelt ge nu op een weg 143zijt en niet op bijpaadjes en zijweegjes/ vindt 144ik zeer juist_ Heb zelf een soortgelijk 145gevoel omdat ik dit laatste jaar meer nog dan vroeger 146me heb geconcentreerd op ’t figuur_
147Wees er van verzekerd, als ge gelooft dat ik oogen heb om 148te kijken, dat er terdeeg sentiment in Uw figuren is/ 149het is gezond en mannelijk wat ge maakt/ twijfel niet 150aan Uw zelf in dat opzigt en juist omdat ge niet 151twijfelt/ zet het er zonder aarzelen op_
152De studiekoppen voor de blinde kerels vind ik superbe_11
155Zij zijn zacht en beter kwaliteit dan de timmermans- 156potlooden/ geven een fameus zwart 157en werken zeer prettig voor groote studies_
158Ik teekende eene naaister er mee op grijs 159papier sans fin en kreeg een effekt als van lith. krijt_13 160Deze potlooden zijn in zacht hout gevat/ van buiten donker groen 161geverfd/ kosten 20 cents per stuk.
162Voor ik ’t vergeet – ik wilde U te leen 163vragen de afleveringen Harpers magazine 164die ge hebt/ om de artikels over Holland 165te lezen die Boughton en Abbey hebben 166geïllustreerd_14 Ik zal U een pakje 167zenden met de oude losse afleveringen 168die ik heb met ill. v. Howard Pyle &c. 169om ze eens door te kijken op Uw gemak_ 170En zal er bij voegen Erckmann Chatrian/ 171histoire d’un paysan geillustreerd door 172Schüler/15 en er bijvoegen enkele illustraties 173van Green die ge U herinneren zult ik U beloofd 174heb. Als gij nog dubbelen hebt/ voeg ze bij 175de Harpers (als ge die laatsten ten minste missen 176kunt voor een dag of 14 dat ik ze lezen kan) en als ge ’t uit 177hebt ’t boekje van Zola over Manet_16
178’t doet me leed dat Uw gezondheid 179nog niet in orde is en toch denk 180ik dat het meer dan de baden/ of wat 181ze daar te Soden uitvoeren/ U zal op monteren 182dat ge flink vordert met Uw teekeningen_17 183Ik denk ge naar Uw atelier terug zult 184verlangen zoodra ge er uit zijt. Ik weet nog 185van Mauve hoe die eens vreesselijk melankoliek 186geworden is op zoo’n togt naar een soortgelijke 187fabriek/ met alle respect er van gesproken_18
188Ik ben zoo als ge weet zeer ongeloovig in die 189soort van zaken en kan met Bräsig uit Reuters 190gedroogde kruiden sympathiseeren aangaande wat die 191authoriteit noemt “de waterkunst” geloof ik.19
193Ik denk wel gij de Erckmann Chatrian mooi zult 194vinden.
195Moet U nog vertellen ik onlangs een 196prachtigen ouden Scheveningschen 197vrouwemantel ben magtig geworden 198en een hoed/ maar de hoed is niet mooi_20 199En ik krijg ook nog een schippersbuis 200met staanden kraag & korte mouwen. 201Ik zou Uw fusain almagtig graag 202eens zien/ misschien als mijn broer 203komt – wanneer weet ik niet precies – zou 204ik met hem mee gaan naar Brabant & 205dan Utrecht passeerende komen kijken_ 206Misschien als ik ’t hem lappen kan 207kom ik ook zonder dat eens want 208ik zou ’t graag zien.
209Van Uw kant/ zie ’t er op te houden 210ge nog eens in den Haag komt/ immers 211'voor die [tr]ouwpartij zeidet ge toen. 212Als ’t me zoo blijft vlotten met ’t vinden 213van modellen als dezen laatsten tijd 214maak ik zeker nog een & ander dezen 215zomer in groote teekeningen.
216Ik wou nu met die ik onderhanden heb 217wat doorwerken om zoo mogelijk ze 218op een hoogte te krijgen tegen dat mijn 219broer komt.
220In Harpers weekly zie ik daar een heel 221echt ding naar Smedley – een zwart mannenfiguur 222op een witten zandweg. Hij noemt het “a generation ago”/ 223’t is een figuur van een soort dominé misschien/ 224maakt op mij de impressie/ ja zoo was mijn 225grootvader wel.21 Ik wou dat ik ’t gemaakt had. 226In zelfde nummer naar Abbey twee 227meisjes die staan te hengelen aan een slootkant 228met knotwilgen_ Beide zijn in de Harper 229maar croquis in een compte rendu van een tentoonstelling_22
230Ik wou U wel croquis sturen van 231de teekeningen maar ik heb niet 232veel tijd_
233Ik heb permissie gevraagd om in 234'het oude mannen- & vrouwenhuis hier 235te teekenen maar is me dat weer 236geweigerd_23 Enfin er zijn meer 237gestichten op de dorpen in de 238buurt. Maar hier kende ik een 239paar lui voor modellen. Ik was er 240echter om eens te kijken en zag o.a. 241een tuinmannetje bij een ouden/ 242krommen appelboom dat zeer echt 243was_
244Nu/ daar komt model. 245adieu/ zend de Harpers 246als ge ze missen kunt/ 247met een handdruk_