Een brief die antwoord is op mijn schrijven en dat hij mij helpen zal en ook komen, doch, schrijft hij, ik ben weer aan ’t sukkelen met mijn gestel. Eindigt met: ik sluit het geld hierbij in.– Postscriptum, och ik zal maar direkt komen en ’t zelf mede brengen – ik kom morgen.– Daarop volgt den volgenden dag een telegram. Kom niet, brief volgt later.–1

Dus ofschoon berigt hebbende, is het nog ’t zelfde op de wijs van ’t ganzebord,2 als ge U herinnert hoe men op een gans kan teregt komen, dus vooruitgaan doch ongelukkigerwijs dan juist teregt komen op eene nieuwe zoodanige gans dat den bek den anderen kant op wijst dan men heen wil en men weer terug moet tellen tot op zijn oorspronkelijke standplaats. Het is echter zijn schuld niet want hij is werkelijk zeer ernstig ziek geweest en heeft restes of naweeën daarvan behouden. Zijne zuster3 heeft ongeveer eene dergelijke ziekte gehad als hij bovendien & zijn ze daarover zeer in zorg geweest doch ook hersteld.

Evenwel geloof ik dit van vriend R., dat hij dingen doet die hem veel energie en zenuwkracht kosten en ’t kruida niet waard zijn dat hij er aan verschiet. zoo hoorde ik vóór zijn ziekte van decoraties voor een eeuwfeest van de Utrechtsche schildervereeniging4 en nu ditmaal van kerkornamenten. Toevalligerwijs  1v:2 schreef ik hem van beiden ik dit minder goed vond en zoowel de vorige keer als nu deze keer is het dat hij ziek wordt. overwerkte hij zich aan gewone dingen, ik zou het goed vinden, maar dit zooals gezegd vind ik ’t kruid niet waard dat men er aan verschiet, en schreef hem nog eens: ge zijt tirailleur en een van de weinigen die in den tegenwoordigen tijd patronen in hun tasch hebben. Verschiet ze niet dan in gevallen waar een schot onvermijdelijk is.

Ik vrees – beste broer – dat het geld door U aan onzen lieven neef H. geleend – op dit moment den vorm van b.v. een kwaadaardigen jagthond of andere soortgelijke merkwaardigheid heeft aangenomen, aangezien ik meen hij zich nog al eens in dergelijke aankoopen fourvoyeert – en ’t hem dan later somtijds niet mogelijk is het uit dien vorm terug te brengen tot den toestand van bankpapier of te verzilveren, daar hij als meer andere paarden- of hondenliefhebbers in de strikken van een of anderen maquignon loopt. Ik ben onder degenen die hem den meest mogelijken voorspoed in deze negotiatieën toewenschen en niets liever zou zien dan dat zij een zoodanig resultaat mogen geven dat hij spoedig retourneere wat hij U debet is. In der tijd waren er groote plannen om de plantage5 te bevolken met ontelbare honden. Deze veeteelt is wel zeer prijzenswaardig doch op dit moment wil ik er niet meer van zeggen dan dat ik hoop die buitengewoon rendeere.

Is Uw patient reeds uit het gasthuis geheel en al? Misschien echter zullen er nog wel eens dagen van zorg zijn, niet minder ernstig dan toen zij aldaar was.– Michelet zegt teregt – une femme est une malade.–6 Zij varieeren, Theo – zij varieeren als het weer. Nu, wie er oog op heeft ziet iets moois en goeds in alle weer, vindt sneeuw mooi en brandende zon mooi en storm mooi en stilte mooi, koude goed en hitte, heeft alle saizoenen lief en wil geen dag missen uit het jaar en is in den grond tevreden en berustend de dingen zóó zijn als ze zijn – doch ook als men zóó ’t weer beschouwd en ’t veranderende jaar – en zóó de veranderende vrouwelijke natuur – in den grond ook van die geloovende er een Raison zij, in ’t raadselachtige daarvanb – berustende waar men niet begrijpt – ook, zeg ik, als men ’t zóó zou opvatten is onze eigene natuur en zienswijs niet steeds en op ieder moment in harmonie en stemming met die der vrouw waaraan we verbonden zijn en voelt men individueel ’t zij zorg, ’t zij onvoldaanheid, ’t zij twijfelmoedigheid, ondanks ’t geloof en den goeden moed of sereniteit die men hebbe.

De radicale genezing van de vrouw van mij – daarmede zijn, werd me gezegd door den professor die haar heeft verlost, jaren gemoeid.– Dat is, steeds blijft het zenuwgestel enorm prikkelbaar b.v. en het variable van de vrouwen heeft zij zeer sterk. Het groote gevaar is – dat zult ge begrijpen – weer instorting in vroegere vergissingen.

Dit gevaar, ofschoon van moreelen aard, heeft rapporten met het physiek gestel. En die wat ik zou willen noemen slingeringen tusschen beter worden en weer vervallen in vroegere verkeerde gewoonten, ik heb er voortdurende en soms ernstige zorgen over. Zij kan zóó van humeur zijn dat het haast ondragelijk is zelfs voor mij, driftig, moedwillig verkeerd, enfin soms wanhoop ik. ’t Komt dan weer bij – en heeft ze me meermalen later gezegd – IK WEET DAN ZELF NIET WAT IK DOE.

Weet gij nog gij verl. jaar mij schreeft ge vreesdet ik de moeder tot mijn last zoude krijgen. Soms wou ik ’t dezen keer genomen had. De moeder is zóó flink als ze wil en zou zoo veel beter kunnen hebben doen dan ze gedaan heeft. Nu hindert ze soms meer dan ze helpt. Enfin – als de vrouw verkeerd doet is ’t soms de schuld van de moeder en als de moeder verkeerd doet is ’t soms weer de familie die achter de moeder zit. Dingen die op zich zelf zoo erg niet zijn maar den vooruitgang verhinderen en betere invloeden overdonderen of neutraliseeren.

De vrouw van mij heeft bepaalde fouten en verkeerde dingen in haar manier van doen – dat kan niet anders.– DAAROM IS ZIJ NOG NIET SLECHT m.i. Toch, die verkeerdheden moeten er uit – gewoonten van slofheid, onverschilligheid, gebrek aan activiteit en handigheid, o, een massa zaken. Maar één zelfden wortel hebbende – verkeerde opvoeding, jaren van averegts verkeerde levensopvatting, fatale invloeden van slecht gezelschap. Dit zeg ik U in vertrouwen hoor – en niet uit wanhopigheid doch opdat ge ’t U begrijpen zoudt kunnen het voor mij niet eene liefde is van maneschijn en rozegeur doch iets dat prozaisch is als Maandagochtend.7

Een klein sch^ij van Tissot stelde voor een vrouwenfiguurtje in de sneeuw tusschen verwelkte stengels.8 Voie des fleurs, voie des pleurs.–9 Nu, de vrouw van mij wandelt niet meer op een voie des fleurs als toen ze jonger was en deed haar eigen zin en volgde haar neiging, maar t’leven is doorniger geworden voor haar en geworden een Voie des pleurs, vooral verl. jaar – doch dit jaar heeft ook doornen en volgende jaren ook nog – evenwel met volhouden komt ze er bovenop.

Maar soms is er een crisis – bepaald dan wanneer ik het waag een of andere fout van haar die ik al lang stillekens in ’t oog heb gehad, attaqueer. Zoo b.v. om maar iets te noemen ’t verstellen van ’t goed en zelf de kleeren van de kinderen maken. Maar dat eindigt daarmee dat ze op een goeden dag er aantijgt en is reeds veel verbeterd in dit opzigt en in meer andere opzigten.

Ik moet in mij zelf ook nog zooveel veranderen maar juist ik moet zorgen zij in mij een voorbeeld heeft van werken en van geduld en dat is verdomd moeielijk broer, om zoo te zijn dat men indirect een ander iets voordoen kan en ik schiet ook wel eens te kort, ik moet mij zelf opvoeren tot iets beters om in haar den lust wakker te maken.

Het jongske vooral maakt het echter opperbest – ’t meisje is vroeger erg ziek geweest & verwaarloosd.

Maar het kleine ventje is een mirakel van levenslust, schijnt nu reeds tegen maatschappelijke instellingen en conventies zich te willen opponeeren. Zoo worden zoo ver ik weet alle kinderen met een soort broodpap gevoerd. Maar dat heeft hij met de meeste vastberadenheid geweigerd, ofschoon nog geen tanden hebbende bijt hij flink in een stuk brood en krijgt allerlei eetwaren naar binnen steeds met veel lagchen en kraaien en geluiden maken doch voor pap &c. &c. doet hij absoluut den mond digt. Hij zit dikwijls bij me op ’t atelier op den grond in een hoek op een paar zakken of zoo, hij kraait tegen de teekeningen en is altijd stil op ’t atelier omdat hij naar de dingen aan den muur kijkt. o het is zoo’n gezellig ventje.

Het aantal studies neemt telkens toe – als gij komt denk ik wel ge er wat bij zult vinden om in een portefeuille op Uw kamer te zetten misschien, enfin dat moet ge zelf weten, als ge maar goed begrijpt dat waar ge zin in hebt ge natuurlijkerwijs als Uw eigendom te beschouwen hebt. Er moeten echter uit de studies weer andere dingen voortspruiten en betere studies ook spruiten uit de ouden.

Maar verlang wel ge ze weer eens zien zult.

Met veel belangstelling zag ik eene uitgaaf le Salon 1883, een eerste afl. cahier illustraties, sommigen weergaasch goed. Met die nieuwe manier van reproductie gemaakt.10 Ik heb er op ingeteekend, al heb ik uitgaven genoeg, juist met ’t oog op ’t geen ik zelf dezer dagen met de drukinkt en lith. krijt aan ’t maken ben. Hoor eens, ik geloof bepaald dat sommige dingen van mij goed zouden doen gereproduceerd op die wijs – bepaaldelijk zoodanigen waarin de meer intense zwarten, door lith. krijt en drukinkt verkregen, zitten; ’t bruinachtig lavis dat ik in bovengenoemde bladen dikwijls tegenkom kan ik ook krijgen.

Nu, als ge komt kunnen we misschien dit een & ander bedistelen.c

En zal ik misschien eens uitvoerig opschrijven explicatie van verschillende zaken waaromtrent ik inlichting dien te hebben en zoudt ge eenige studies van me mee kunnen nemen met dat schrijven om b.v. aan Buhot te laten zien die dan waarschijnlijk me wel licht zal geven in eenige dingen.

Heb dezer dagen gelezen Un mâle van Camille Lemonnier – erg flink gedaan in de manier van Zola. Alles naar de natuur geobserveerd en alles geanalyseerd.11

Zag een groote Fromentin, een bataille van fellahs, in de vitrine van G&C.12

Zag ook de nouveautés, misschien niet allen. Julien Dupré over wien ik U schreef vond ik terug in twee dingen die ik minder mooi vond en meer conventioneel dan ’t geen ik van den winter van hem zag in een illustratie.13

Weet ge reeds Rappards schilderij te Amsterdam ditmaal is geaccepteerd.14

Nu, ’t is reeds laat – dank voor Uw tijdige zending – ik hoop maar dat het “brief volgt” van R. niet al te lang duurt of H.v.G. voorspoed met zijn veeteelt zal mogen hebben.

adieu – voorspoed met alle dingen, vooral met de vrouw.