1*Dank voor Uw brief en ingesloten 2frs 50 die als altijd zeer welkom waren/ zoowel 3eerstgenoemde als laatstgenoemden_
4Wat ge omtrent Uw zieke schrijft vernam ik met 5belangstelling. Ik begrijp ge tweestrijd hebt 6over de kwestie nu of later zekere vraag/ die ik 7hier niet nader defineeren zal/ te doen.1
8En de verandering van omstandigheden die 9haar herstel mede brengt heeft eene meer of 10minder kritieke zijde doordat, hetgeen 11'waarop ge trouwens verdacht zijt (& zelf zegt), er gemoederen 12in opstand zouden kunnen komen – mogelijk althans – laat 12aons hopen van niet.–
13Wat is dat laatste toch eigentlijk erg vreemd. In zich 14zelf ziet men ’t geen men doet als iets eenvoudigs 15& natuurlijks – iets van zelf sprekends – men 16is er min of meer over verwonderd waarom 17anderen de motieven welke iemand tot zoo 18iets dringen ook niet in zichzelven 19terugvinden. En zou haast tot de conclusie 20komen sommmige personen zekere gevoelszenuwen 21in zich gecauteriseerda hebben.– met name 22die welke men gecombineerd het geweten noemt. 23Enfin – ik beklaag dezulken, zij reizen door 24’t leven zonder kompas m.i.–2
25Menschenliefde is iets wat men in elk mensch 26zou meenen te mogen veronderstellen als 27zijnde de basis van zoo ongeveer alles. Maar 28sommigen meenen er betere fondamenten zijn. 29Ik ben er weinig nieuwsgierig naar. Dit oude 30fondament/ beproefd & goed gebleken zijnde zooveel eeuwen lang/ is me 31genoeg. Vind gij dit niet aardig gezegd – ’t komt 32voor in les miserables:
41In ’t verband waarin dit (een studentenliedje uit den tijd van 42de revolutie van 30) voorkomt/4 staat l’amour de ma mère voor 43'l’amour de la république/ of liever “l’amour de l’humanité”; 44anders gezegd/ doodeenvoudig fraternité universelle.5
45Eene vrouw, hoe goed & nobel zij ook van nature 46zij, indien zij zonder middelen is en door 47haar eigen familie niet beschermd wordt, staat 48m.i. in de tegenwoordige maatschappij in 49groot en onmiddelijk gevaar te verzinken in den maalstroom
50der prostitutie. Wat spreekt meer van zelf dan 51dat men de zoodanige steune.
52En indien ’t niet anders te vinden is 53als ’t geval er toe leidt/ welnu dan – il faut 54y mettre sa peau6 – en trouwen haar.
55Althans men moet dunkt mij zich tot principe 56stellen deze bescherming indien men ze begint/ door te zetten tot definitieve redding en te dekken met eigen 57borst zoo noodig. Zelfs zonder bepaalde liefde? 58Misschien ja – alsdan is ’t een mariage de raison/ 59que soit – doch niet in den zin van een 60huwelijk dat men uit eigenbaat aangaat.
61En nu/ Uw speciaal geval onderscheidt zich van 62'meer alledaagsche – zooals ’t mijne b.v. – door 63de eigenaardigheid de persoon in kwestie een bijzonder 64charme heeft en er eene sympathie in gevoelens 65is naar ik meen/ die maken dat ook al hadde 66de ontmoeting onder gansch andere en minder 67dramatische omstandigheden plaats gehad er kwestie 68konde zijn van tweestrijd over die vraag 69in kwestie.
70In ’t bovenstaande vind ge mijn gedachte omtrent 71de kwestie: “hoe ver mag men gaan in het 72zich bemoeien met eene ongelukkige vrouw?” 73antwoord – “tot in ’t oneindige”_–7
74Evenwel op den voorgrond stellende dat trouw 75blijven de eerste en voornaamste is van alle liefde/ 76zoo herinner ik U aan Uw eigen gezegde 77'dat “het trouwen” (nl. het civiele) “zoo’n raar ding is”_8 78Dit gezegde van U drukt precies uit hoe het is en 79op dat punt verklaar ik niet 80te weten wat beter of slechter is/ er aan te tornen 81of niet. ’t is wat men noemt “puzzling”_
82'it puzzles me too – en ik voor mij zou zoo zeer 82awenschen dat men daar niets mee te maken had. Ik vind het wel goed 82bgezegd dat “als men trouwt men niet alleen de vrouw zelf trouwt doch de familie
1v:3 82cbovendien”/9 hetgeen soms iets min of meer fataals en beroerds is als het nare 82dlui zijn.–
83Doch nu over de teekeningen – 84’k heb er weer met drukinkt gemaakt en 85was deze week zoekende om de drukinkt te 86mengen met wit en vond zeb op twee wijzen 87te mengen is daarmee al vast – nl. met 88het wit uit de tubes olieverf – en waarschijnlijk 89nog beter met het gewone zinkwit in poeder dat 90men bij elken drogist zelfs krijgen kan – alsdan 91’t aanlengende met terpentijn die op dit papier 92niet doortrekt en vlekken geeftc op den achterkant als olie – door dat ze zoo snel 93op droogt & weg trekt.10
95Wat is ’t werk van Jules Dupré toch mooi/ bij 96G&C. voor ’t raam zag ik een kleine marine die 97ge zeker wel kent en die ik haast dagelijks s’avonds 98ben gaan kijken11 – maar ten opzigte van Dupré 99en dergelijke kunst – die te Parijs men zooveel meer 100te zien krijgt dan hier – zijt ge misschien wat 101verwend – en weet niet hoe almagtig mooi het 102hier doet waar men er zoo bitter weinig van ziet.–
103Ben aand ’t lezen van ’t laatste gedeelte van 104les misérables – ’t figuur van Fantine – eene 105'prostituee – maakte diepe impressie op mij12 – o ik weet 106net zoo goed als een ander dat men in de werkelijkheid niet 107precies eene Fantine vinden zal – doch evenwel dit figuur 108'van Hugo – zooals trouwens al zijn figuren – is waar/ 109zijnde eene essence van ’t geen men in werkelijkheid ziet. 110’t is de type – waarvan men slechts individus ontmoet.
111Mogt het zijn ge dezer dagen eens een graveur 112tegenkwaamt/ n.l_ een als b.v. Girardet of Eichens 113'die aquatinten maken,13 zoudt ge me veel genoegen doen 114zoo ter loops eens te vragen: Waarmee maakt men 115gewoonlijk de teekeningen die tot leiddraad moeten 116dienen voor de gravure_– Misschien zeggen ze dan: met 117drukinkt_– indien ze deze gebruiken – waarmede 118lengen zij die drukinkt aan – hoe gebruiken ze die?
119’t Komt mij voor dat als ge er den een of anderen graveur 120zoo ter loops eens over spraakt en mij verteldet wat 121hij zegt/ ik alligt in ’t geen hij zegt iets vinden zou
1r:4 122dat in sommige kwesties me licht zou geven/ 123ook al was ’t geen direkt antwoord 124op waar de drukinkt mede gemengd wordt zóó dat men 125er op papier op verschillende wijzen mee werken kan. 126'Zeker is er ook nog andere drukinkt dan die welke 127ik nu op ’t oogenblik heb en lost het zich nog nader 128van zelf voor mij op.
129Er komen in de teekeningen effekten door dergelijk 130als in aquatint gravures als men werkt met drukinkt en 130aterpentijn zooals ik nu probeerde.
131Ik heb in der tijd teekeningen gezien b.v. van 132Mottramb/ de Engelsche graveur die de Boughtons 133gegraveerd heeft14 en ik wou ik wist waar die mede 134werkte b.v.
135’t Spreekt van zelf ik met deze informatie geen 136haast heb/ alleen als ge zoo eens iets hoort 137van diverse procedes van teekenen/ deel het mij 138vooral mede.
139De vrouw van Soek en haar moeder15 (indien die nog met haar 140woont) ken ik ook – kwam er in der tijd – ik heb hen nog 141zeer duidelijk in mijn herinnering – en vind het twee 142sympathieke personen – die me denken doen aan mijn 143eigen huisgenooten – zoozeer zelfs dat onwillekeurig ik 144dikwijls aan hen als aan personen van dezelfde familie 145denk. ’t zijn net figuren uit Souvestre b.v. of van 146Ed. Frère. Men ziet er zoo meer te Parijs – trouwens overal_ 147Zulke personen doen me altijd aan de vrouwenfiguren 148uit ’t Evangelie denken/ misschien omdat ze soms in expressies 149iets hebben van b.v. de figuren in Delaroche/ Vendredi Saint16 of in Landelle/ 150Bienheureux ceux qui pleurent.17 Ik weet wel/ deze zienswijs is niet 151compleet/ er zijn andere aspecten – nog beter dan Delaroche – 152en dieper dan hij – b.v. die van L’Hermitte en Herkomer_– Nu/ 153dat vind ik er dus ook in maar ik kan mij toch begrijpen dat 154in de dagen van Souvestre/ Delaroche/ Frère/ Landelle &c_ deze rigting 155populair werd/ ofschoon ze 155abij Millet en anderen vergeleken niet geheel juist en waar zij.
156Leeft ANKER nog_–18 ik denk dikwijls aan zijn werk/ ik vind dat 157zoo degelijk en zoo fijn gevoeld. Hij is nog een oude echte 158van de soort van Brion. Kerel wat kan ik soms verlangen 159ge weer eens op ’t atelier zijn zult_– Van harte hoop 160ik gij het geld van H.19 zult terugkrijgen. Bij mij moest er ditmaal 161veel direkt af en ik heb bitter weinig over. Enfin schrijf 162zoo spoedig ge kunt als het tegen den 20sten gaat. adieu/ 163met een handdruk_