1*Dank voor Uw brief/ 2met belangstelling vernam ik dat gij 3weder doende zijt aan Uw schilderij de tegelschilders.1 4Tevens vond ik in uw brief iets betreffende Uw 5komst naar hier en was dat me aanl. te meer 6U maar dezer dagen toe te zenden wat ik nog 7dubbele houtsneden heb/ daar ’t mij voorkomt 8gij liever niet langer er naar wacht dan 9noodig is. Ten minste na ze gezien te 10hebben zult ge verscheiden bladen wel een 11niet onaangenaam bezit rekenen/ stel ik me zoo voor.
12Ik heb de Graphic Portfolio ook opgebrokena 13en tusschen mijn losse bladen ingelascht_2 14Het is om die reden dat gij low lodging house 15van Herkomer3 reeds hebt en verscheidene 16der besten van deze zending ook. Ik stuur 17u van sommige bladen die ik op die wijs 18dubbel kreeg de gewone drukken en ook van 19sommigen de drukken uit het boek zelf/ die 20dus niet van clichés doch van de blokken zelf 21zijn afgedrukt.
22Gij vindt bij deze zending nu eindelijk eens iets 23van Boyd Houghton/ n.l. Shaker Evans/4 24Liverpool harbour/5 Mail in the wilderness6 en 25Niagara falls.–7 als ge mijn Boyd Houghtons 26eens gezien hebt uit het eerste jaar Graphic 27zal het U meer begrijpelijk worden wat ik U van 28de belangrijkheid van ’t werk van dezen meester schreef. 29V.d. Weele zag ze deze week & was er ook door 30getroffen.
31Deze week werkte ik aan teekeningen van 32figuren met kruiwagens8 – ook al misschien 33voor de lithographie – doch wat weet ik er van 34hoe het daarmede gaan zal – ik teeken maar 35door.– Zooals ik reeds schreef was v.d. Weele 36'bij me deze week – ik was juist met model bezig – 37en hielden we kunstbeschouwing uit de Graphic op 38een kruiwagen waar ik ’t model mee geteekend had_– Een blad dat wij nog in ’t bijzonder 39bekeken was juist van Boyd Houghton – ik schreef er U reeds 40over in der tijd – ’t stelt voor een gang in ’t etablissement 41van de Graphic op kerstmis – de modellen 42der teekenaars komen 43a merry Xmas wenschen en zeker een fooi ontvangen. 44Die modellen zijn meestendeels invaliden – 45een man op krukken loopt vooruit – aan den slip 46van zijn jas houdt zich een blinde vast die een 47ander die in ’t geheel niet loopen kan op den rug 48draagt – de slip van diens jas wordt vastgehouden door een 49tweede blinde die gevolgd wordt door 50een geblesseerde met een doek om ’t hoofd 51achter wien er nog meerderen komen 52aansjokken_–9 Ik vroeg aan v_d. Weele – 53Zeg eens – nemen wij modellen GENOEG??? 54v.d. W. antwoordde mij: Toen Israels 55dezer dagen op mijn atelier was en mijn groot schilderij 56van de zandkarren10 zag zeide hij: “neem nu 57toch vooral flink modellen”_–
58Nu geloof ik dat veel personen meer 59modellen zouden gebruiken indien zij 60ruimer bij kas waren – maar 61toch/ als wij maar altijd iedere 10 62stuivers die we missen kunnen er 63aan besteedden_–
64Het zou heerlijk zijn indien men 65combineerde en er een lokaal 66was waar dagelijks rendezvous van 67modellen was zooals aan de Graphic
1v:3 68in der tijd.11 Enfin wat hier ook 69van zij/laat ons elkaar warm 70houden er voor en laat ons 71elkaar/ zooveel we kunnen/ 72animeeren voort te werken. 73niet in de rigting van handelaars 74of de gewone 75kunstliefhebbers te behagen doch in 76de rigting van mannelijke kracht/ 77waarheid/ trouw/ eerlijkheid_–
78Welke zaken allen in direkt verband staan 79m.i. juist met het werken met model. 80Er schijnt eene zekere fataliteit te bestaan 81dat ’t geen men alzoo maakt “onbehagelijk” 82wordt genoemd doch ik meen 83dit niet denkbeeldig doch terdeeg bestaand prejugé zou moeten 84'wijken evenwel voor de pogingen der 85schilders er tegen in mits de schilders 86het eens zijn in dezen onder elkaar en elkaar steunen 87en helpen en niet toelaten dat de 88handelaars alleen tot het publiek spreken doch 89zelf ook eens hun woord doen. want 90ofschoon ik wel aannemen wil dat hetgeen 91een schilder van zijn eigen werk zeggen zou 92niet altijd begrepen zal worden/ zoo meen 93ik toch dat er beter zaad door zou worden 94gestrooid in het veld der publieke opinie 95dan die zaden welke de handelaars en 96consorte er in plegen te zaaien volgens 97een altijd hetzelfde zijnde recept 98van conventie_–
99Deze gedachten brengen mij vanzelf op ’t gebied 100van exposities_– Gij werkt voor exposities – 101best – ik voor mij hecht gedecideerd zeer weinig 102aan exposities_–
103Ik hechtte er vroeger meer aan dan nu – ik weet 104niet hoe dit komt – vroeger bezag ik de exposities van 105een anderen kant dan nu – misschien heb 106ik vroeger nog al gelegenheid gehad om achter de 107schermen te zien van zekere zaken in verband 108met exposities &c_ – en misschien is het niet maar een 109nonchallance van mij ik meen menigeen zich 110vergist met betrekking van de resultaten eener expositie_ 111'Ik wil er ook nu niet verder over door 112redeneeren dan dit eene nog/ ik voor mij 113zoude meer heil zien in eene 114vereeniging der schilders door onderlinge 115sympathie en eenswillendheid & warme vriendschap 116en trouw dan in eene vereeniging hunner 117werken door middel der exposities.–
118'Daarom dat ik schilderijen bijeen zie hangen 119in een zelfde zaal/ durf ik nog niet te 120besluiten dat er een geest van eendragt 121en een respect voor elkaar en een 122zekere heilzame zamenwerking besta onder 123hen die voornoemde schilderijen &c_ maakten. 124Dat laatste – het zijn of niet zijn er van – 125acht ik van zoo groot gewigt – dat 126weinig anders er bij in aanmerking komt 127als kunnende belangrijk zijn/ anders dan in verband 128met deze spiritueele eendragt/ en wat er ook 129zij van belangrijke zaken daarbuiten op zich zelf beschouwd/ geen 130surrogaat kan het gemis van die eendragt 131goed maken
131aen ’t gemis daarvan is een gemis van vasten grond onder de voeten. 131Ik heb in ’t minst geen 132verlangen dat de exposities &c. zouden ophouden 133doch ik heb wel verlangen naar eene hervorming 134of liever vernieuwing en versterking van 135de Vereenigingen & het zamenwerken der 136schilders/ welke zaken zeer zeker een zoodanigen invloed 137zouden hebben dat ook zelfs de exposities er heilzaam door 138worden zouden. Betreffende uw Tegelschilders – dat gij er weer aan bezig 139zijt hoorde ik met belangstelling – hoe het is en hoe het worden zal interesseert mij 140bijzonder/ in alles in verband tot dit schilderij of tot andere schilderijen 141van U stel ik belang en zie er iets van of hoor er van met sympathie – of ze al dan 142niet naar een expositie gaan is iets wat me evenmin schelen kan als wat voor soort van 143lijst ge er om hebt echter. Nu adieu – schrijf weer eens spoedig_
144Ik heb er het land aan Rappard/ om 145te schrijven of te praten over techniek in 146’t algemeen – ofschoon ik daarom toch wel 147eens verlangen kan juist om over de wijs van 148uitvoering van dit of dat idee dat ik hebben mogt 149’t zij met U, ’t zij met een ander te praten/ en 149ahet praktische van dergelijke besprekingen niet ligt acht.
150Dat laatste neemt de eerste gedachte – die ik 151misschien niet juist uitdruk – echter niet weg_ 152Die eerste gedachte – ik kan ze niet precies 153in woorden brengen – heeft haar grond niet 154in iets negatiefs doch in iets positiefs.
155In het positieve bewustzijn dat de kunst 156iets is/ grooter en hooger dan 157onze eigen kundigheid of kunde of wetenschap. 158Dat de kunst iets is dat ofschoon door menschen 159handen voortgebragt/ niet door de handen alleen 160gewrocht wordt doch van dieper bron opwelt 161uit onze ziel en ik in handigheid en 162technische kennis met betrekking tot kunst 163iets vind dat mij herinnert aan wat men 164in den godsdienst eigengeregtigheid zou 165noemen.
166Mijn sympathieen op letterkundig zoowel 167als op artistiek gebied worden 168het sterkst getrokken tot die artisten in wie ik 169het meest de ziel zie werken. Israels b.v. is knap 170als technicus doch Vollon is het evenzeer – ik 171houd nog meer van Israels als van Vollon evenwel omdat ik 172bij Israels nog iets meer zie en iets heel anders 173dan het meesterlijk weergeven der stoffen/ iets heel 174anders dan ’t licht en bruin/ iets heel anders dan 175de kleur – toch dat heel iets anders bereikt wordende 176door die juiste wedergave van lichteffekt/ stof/ kleur. 177Dat bewuste “iets anders”/ ’t welk ik dus in Israels 178veel meer zie dan in Vollon/ heeft Eliott zoo 179bijzonder/ evenals Dickens het ook heeft.
180Zit het hem in de keus der motieven_neen 181die is ook al weer een gevolg.
182En wilde ik er op komen o.a. dat Eliott meesterlijk 183is van executie ook doch buiten en behalve 184dat nog iets eigenaardig-geniaals waarvan 185ik zou willen zeggen: men wordt er misschien 186beter door als men die boeken leest – of/ die boeken 187hebben een wakkermakende kracht.
188Ik schreef daar onwillekeurig een boel over exposities/ 189eigentlijk denk ik er bitter weinig aan_– 190Nu denk ik er toevalligerwijs eens over en ik 191zie met een zekere verwondering mijne gedachten_ 192Ik zou ze niet compleet genoeg zeggen indien ik er 193niet bijvoegde dat in sommige schilderijen iets zóó door en 194door eerlijks en goeds is dat wat er ook mee gedaan 195wordt – of ze in goede of in slechte – in eerlijke 196of oneerlijke handen komen – er iets goeds van 197uitgaat_– “laat Uw licht schijnen voor de menschen”12 198is iets wat ik geloof den plicht van elk schilder is/ 199doch – of nu dit laten schijnen van het licht voor 200de menschen moet geschieden 201vanb de tentoonstellingen volgt er m.i. nog niet 202direkt uit – ’k moet U zeggen dat ik eer naar 203meer en beter gelegenheid wensch dan de exposities 204om de kunst tot het volk te brengen/ dan dat ik 205de kaars onder een bed wensch te verbergen in plaats 206van ze op een kandelaar te zetten.c Enfin genoeg hierover.
207Ik herlas dezer dagen Felix Holt the radical 208van Eliott. Dit boek is zeer goed vertaald in 209’t Hollandsch.13 Ik hoop dat gij het kent – 210indien gij het niet kent/ zie eens of gij het 211niet ergens te lezen krijgen kunt_–
212Er komen zekere levensbeschouwingen in 213voor die ik uitmuntend vind – diepe 214dingen op leuke wijs gezegd – ’t is een 215boek dat geschreven is met groote pit 216en verschillende scenes zijn beschreven zóó 217als Frank Hol of een dergelijke ze zou teekenen_ 218’t Is een dergelijke opvatting en zienswijs. 219Er zijn niet veel schrijvers die zoo door en door 220opregt en goed zijn als Eliott. Dit boek “de radicaal” 221is niet zoo bekend in Holland als b.v. haar Adam Bede 222en haar tooneelen uit het predikantslevend zijn ook niet 223erg bekend – maar dat is jammer genoeg op 224de zelfde wijs dat het erg jammer is dat niet 225iedereen het werk van Israels kent.