2De berigten omtrent Uw zieke vind ik zeer gunstig, geluk 3er mede, het opleven van uit die anemie reken ik 4bepaald een gevolg te zijn van dat er werkelijk weer 5hoop en levenslust in het hart gekomen is doordat zij 6sympathie en goedheid ondervonden heeft.
13Nu zult ge reeds ontvangen hebben, althans ik verzond ze 14gisteren middag, eene zeer ruwe schets van een aquarel.2 15Dit tot antwoord op Uw vraag daaromtrent.
16Toch is deze niet direkt van nu_ Een paar maanden 17geleden begon ik ze en sedert heeft ze nu en dan 18eenige vegen gehad. Is echter in onbehouwen 19toestand gebleven. Sedert maakte ik een groot 20aantal studies, geteekende n.l., van figuren en 21vooral ook van koppen. Juist ook met het 22oog op dergelijke scènes als deze schets 23voorstelt/ waar het afmaken daarin moet 24bestaan dat men teekening & karakter 25brenge in koppen/ handen/ voeten 26vooral.
27Waarom ik ze stuur – omdat ik meen gij 28er duidelijker dan in een aantal andere 29schetsen die ik in aquarel nog gemaakt heb 30in zien kunt dat ik de dingen goed 31krachtig van kleur zie – frisch in een grijs 32waas_– Hoe onaf en gebrekkig/ 33ziehier een brok straat zooals 34ik de Geest enz_ of de Jodenbuurt3 zoek 35weer te geven. Deze schets is niet iets toevalligs/ 36allerlei scenes die ik zie kan ik tot op die 37hoogte en die betrekkelijk reeds sprekende 38kleur en toon krijgen. Als ge nu dit 39blad vergelijkt bij de dezen winter gezonden lithographies 40en teekeningen van koppen dan zult gij uit 41die diverse mislukkingen mijn streven duidelijk zien.
42Die groote studies van koppen b.v./ waarvan ik 43er nog veel anderen heb met zuidwesters b.v./ 44met omslagdoeken en witte mutsen en hooge 45hoeden en petten/ ze moeten dienen voor 46dergelijke composities als die ik U nu zend. 47Ik zal echter nog door meer mislukkingen 48heen moeten. Want ik geloof dat bij aquarel 49het veel op groote handigheid en snelheid van 50werken aankomt. Men moet werken in het 51halfnatte om harmonie te krijgen en 52heeft dan niet veel tijd tot bezinnen_
53Het komt dus niet op een stuksgewijs afmaken aan – 54neen – men moet zoo die 20 of 30 koppen 55haast in eens er achter elkaar opzetten_
56Zie hier een paar 57aardige gezegden omtrent aquarelleeren/ 58“l’aquarelle est quelque chose de diabolique”/4 59en het andere woord is van Whistler die zeide/ 60ja ik heb dat in twee uur gedaan doch 61ik heb jaren gewerkt om zoo iets in twee uur 62te kunnen doen.–5
63Genoeg dus hierover – ik houd genoeg van 64het aquarelleeren om het nooit geheel te laten/ 65telkens zit ik er weer in te scharrelen_
66Doch de grond van alles is figuurkennis_ 67Zoo dat men de kerels en wijven en kinderen 68in alle mogelijke acties grif teekenen kan. 69Ik werk dus ’t meest daarop want ik meen 70niet dat men langs een anderen weg 71komen kan tot wat ik wil_
72En ik zoek mij op te werken tot een 73hooger standpunt van kennis en handigheid, 74meer in ’t algemeen/ dan wel dat ik mij 75bekommer om ’t afmaken van b.v. deze of gene 76schets. Als ik een maand geteekend heb maak ik eens een 77'paar aquarellen b.v./ als bij wijze van het dieplood uitwerpen/ 78ik zie dan telkens dat ik wel ’t een of ander gevonden heb doch er 79weer nieuwe bezwaren komen kijken. Ik begin dan op nieuw te 80ploeteren om die te boven te komen.
81Betreffende de verf/ die is werkelijk op 82en niet alleen dat maar door een en 83andere betrekkelijk groote uitgaven 84ben ik eer 85uitgemergeld dan à court.
86Het voorjaar komt aan en ik zou wel 87weer eens wat willen schilderen ook_ 88Dus ligt het voor een zeker deel daaraan 89dat ik nu op ’t moment niet aquarelleer. 90Doch ik ben er niet te min indirect steeds aan 91bezig en door de verandering van het atelier/ 92nu ik meer effekten van clair obscur zal 93kunnen bestudeeren/ zal ik ook in Black & white 94teekeningen hoe langer hoe meer met ’t penseel 95gaan werken en schaduwen en vlakke tinten6 96er in wasschen met neutral tint/ sepia/ OI inkt/ 97Cassels aarde/7 en lichten uithalen met chineesch wit_
98Herinnert ge U mij verl. zomer te hebben meegebragt 99stukjes bergkrijt? ik probeerde er toen mee te werken 100doch ’t ging niet. Zoo bleven een paar stukjes liggen 101die ik dezer dagen weer eens opnam; ingesloten een 102krabbel er mee gedaan_8 ge ziet/ het is een warm 103eigenaardig zwart. Ik zou erg graag hebben 104gij b.v. dezen zomer er nog wat van meebragt/ 105’t heeft een groot avantage – de stevige 106stukken zijn veel prettiger om in de hand 107te hebben bij ’t schetsen dan een pijpje conté 108waar men geen houvast aan heeft en telkens 109breekt. Dus voor ’t buiten schetsen is het heerlijk.
110Enfin Kerel – het is moeielijk 111om alles te schrijven en Uw vraag 112over aquarel wilde ik niet in woorden 113alleen beantwoorden. Niet gaarne 114zou ik hebben iemand alleen deze schets van mij 115zag omdat ik in deze schets zelf niets 116goed vind dan het generaal aspect 117en met de figuren zelf zal worstelen tot ik er 118dat in krijg in aquarel ook wat ze in de lith_ 119begonnen te krijgen/ nl. meer teekening & karakter.
1r:4 120Het is niet pleizierig schetsen te maken als de 121gezondene en dan niet ze af te kunnen krijgen/ 122ik heb hier zelf zoo vreesselijk het land aan dat 123ik ze zeer spaarzaam maak/ enkel bij wijze van 124eens te kijken of ik dit of dat gevonden heb en hoe 125ver ik er mee sta. Toch heb ik nu weer 126hoop en lust juist omdat ik weer een groot 127aantal studies achter den rug heb.
128Ik denk dat de verandering van ’t atelier 129mij een stoot zal geven vooruit/ niet den 130eersten dag maar als ik er eens een paar 131maanden mee gescharreld heb.
132Want dergelijke effekten als de gezonden aquarel 133kan ik nu voor een deel weerga’s goed thuis 134bestudeeren met modellen.
135Ziehier de ramen van 136onderen digt gemaakt 137zoo dat het licht van 138boven op de groep 139figuren valt. 140Zóó kan ik ze 141op ’t atelier plaatsen 142en krijg dan b.v. 143de kantlichtjes boven 144op de figuren. 145Zooals op de aquarel. 146Ik heb hier reeds 147naar gezocht met 148den weesman/ de vrouw en de kinderen – ik krijg 149prachtige dingen. Lust om ze te maken 150mankeert me niet maar ik prepareer me 151op nieuwe mislukkingen die echter hoop 152ik iets in zich zullen hebben dat maakt 153dat ze eer moed geven dan dat men er 154den moed door verliest/ al zijn het mislukkingen.
155Van hetgeen gij zondt moest dadelijk een boel af en 156ik wou ge nog wat hadt, doch schik het zoo als ’t het 157beste uitkomt. ik heb zooveel werk nu dat ik varieeren 158kan zoo als ik wil. Ik verlang zeer naar Uw 159komst juist om U de studies te laten zien en 160over ’t werk te praten. adieu/ nogmaals dank – 161met een handdruk_
163Het zijn zeer groote 164stukken bergkrijt 165die gij medebragt verl. 166jaar – die zijn het die 167ik bedoel/ juist door 168dat zij grooter zijn 169hoeft men geen 170teekenpen9 te gebruiken_