2*Sedert een paar dagen ben ik zeer vervuld 3van iets dat mogelijk U ook interesseeren zal & ik acht het 4de moeite wel waard er eens in ’t bijzonder over te schrijven. 5In een brief van Rappard ontving ik een uittreksel van 6een discours van Herkomer/ tot onderwerp hebbende 7de houtgravures van den nieuweren tijd.1
8Ik kan in zijn geheel U alles niet uitvoerig zeggen/ 9mogelijk hebt gij zelf het artikel (dat in een 10Engelsch tijdschrift over kunst gestaan heeft/ misschien 11’t Art Journal) wel gelezen. Het was vooral over de 12teekeningen in the Graphic.– Herkomer verhaalt hoe hij 13zelf met groote ambitie & enthousiasme er aan mee 14gewerkt heeft en brengt vooral de prachtige bladen 15uit de eerste jaargangen in herinnering.2 Heeft geen 16woorden genoeg naar zijn zin om krachtig uit te drukken hoe belang- 17rijk hij het werk van die oorspronkelijke artisten 18vindt. Hij geeft een overzigt over den vooruitgang 19in procédé en techniek, over ’t verschil tusschen 20de oude en de moderne houtgravure, &c_ &c. 21Spreekt dan over den dag van heden en 22komt dan op de eigentlijke bedoeling van zijn 23discours. Hij zegt/ de houtgraveurs zijn knapper 24dan ooit doch evenwel zie ik voor mij een 25decadence als ik denk aan den tijd toen 26'de Graphic begon.3 En – gaat hij voort – dat 27zit hem mijns inziens in twee dingen, 28waar ik tegen protesteer. ’t Eene gaat den 29uitgevers – ’t laatste den artisten aan.
31Er zijn fouten bij beiden en die zullen de boel 32bederven als er niet tegen gestreden wordt.
33De uitgevers/ zegt hij/ eischen dingen die op effekt 34gewerkt zijn/ “correct & honest drawing is no longer 35'wanted, complete designs are no longer in request/ 36a “bit” just covering an awkward corner of a page, is all that is 37required”.–4
38The managers declare that the public require the 39representation of a public event or so and are satisfied if it 40is correct & entertaining/ caring nothing for the artistic 41qualities of the work. I do not believe what they say.– 42The only excuse you may accept is “dearth of good 43draughtsmen”.–5
44Hij komt dan6 op de artisten & zegt dat hij het betreurt 45tegenwoordig maar al te dikwijls het de houtgraveur/ niet 46de teekenaar is die de bladen mooi maakt. Spoort de 47artisten aan dit niet te willen – sober en krachtig te teekenen 48zoo dat de graveur blijve wat hij zijn moet/ de vertolker 49van het werk van den teekenaar/ en hun niet de baas worde. 50Dan komt zijn conclusie/ een krachtige stem 51tot allen om warm te blijven voor de zaak, en niet 52toe te laten er verslapping plaats hebbe.
53Er is in zijn stem wel als een verwijt en ’t is niet zonder 54ietwat melankolie dat hij spreekt/ en als strijdende tegen 55de hem onuitstaanbare onverschilligheid.
56To you – the public – the art offers infinite pleasure 57& edification. For you it is really done. Therefore 58clamour loudly for good work and be sure it 59will be forthcoming.– is zijn laatste woord.7
60Het geheel is door & door gezond/ flink/ eerlijk. 61zijn manier van spreken maakt op mij een indruk als 62sommige brieven van Millet.
63Mij is het een opwekking en het doet mij van harte 64goed eens zóó te hooren spreken.
65Ik zeg dat het verbazend jammer is dat voor 66de meest voor het eigentlijke volk geschikte kunst 67hier om zoo te zeggen geen animo is.
68Als de schilders zich combineerden om te 69zorgen hun werk (dat toch m.i. voor ’t volk 70gemaakt wordt – althans dit vind ik de hoogste/ 71nobelste roeping voor elk artist) ook in handen 72van ’t volk komen kon & in ieders bereik gesteld 73werd dan zou dat iets zijn waarvan men 74dito resultaten kon krijgen als verkregen werden 75in de eerste jaren van de Graphic.
76Neuhuys/ v.d. Velden & een paar anderen maakten 77dit jaar teekeningen voor “de Zwaluw”/ een blad dat 78maandelijks verschijnt en 7 1/2 cent kost.8 Er zijn 79goede bij/ toch/ men kan zien aan de meesten 80dat het met slappe hand gedaan is (Niet de oorspronkelijke 81teekeningen doch de manier om ze te populariseeren) 82en naar ik hoor kan het blad ’t weer evenmin 83houden als zijn voorgangers. Waarom gaat het 84niet – de boekhandelaars zeggen, er is niets aan te verdienen 85en in plaats van te verspreiden houden ze tegen.
86En ik geloof dat wat de schilders aangaat zij de zaak 87nog niet met alle kracht ter harte hebben genomen. 88De definitie die menig schilder hier in Holland ten 89antwoord geeft op de vraag Wat is een houtgravure? 90is: “’t zijn van die dingen die in ’t Zuid Hollandsch 91Koffijhuis liggen”.9 Dus ze rangschikken ze onder 92de borreltjes.– En de makers er van misschien onder 93de dronkaards.–
94En wat zeggen de handelaars – gesteld ik ging met een 100tal schetsen 95'dat ik nu eens bijeen gezocht heb naar wie dan ook hier – op zijn best 96zou ik hooren/ vrees ik/ “dacht ge soms dat die dingen handelswaarde 97hadden?”
98Mijn liefde en respect voor de groote teekenaars/ 99zoowel van den tijd van Gavarni als voor die van 100tegenwoordig/ neemt toe hoe meer ik van 101hun werk kennis krijg en vooral ook terwijl 102ik mijn best doe zelf iets van datgene te maken wat men 103alle dagen op straat ziet.
104'Wat ik in Herkomer/ in Fildes/ in Holl en de andere stichters van de Graphic 105'op prijs stel/ waarom zij mij nog 106meer dan Gavarni & Daumier sympathiek zijn en 107blijven zullen/ is dat terwijl laatstgenoemden de 108maatschappij meer met malice schijnen te beschouwen/ 109eerstgenoemden in overeenstemming met mannen 110als Millet/ Breton/ de Groux/ Israels/10 sujetten 111kiezen – even waar als Gav. of Daum. – maar die 112iets nobels hebben en waar een ernstiger sentiment 113in is. Dat vooral moet blijven dunkt mij_
114Een artist hoeft geen dominé of collectant te wezen maar 115toch wel degelijk een warm hart hebben voor de menschen 116en ik vind het b.v. iets nobels dat er geen winter 117voorbijging of de Graphic deed iets om sympathie voor de armen 118wakker te houden. b.v. heb ik een blad van Woodville/ voorstellende 119een uitdeeling van turfkaartjes in Ierland,11 een ander 120van Staniland/ getiteld Help the helpers/ voorstellende 121allerlei scenes uit een gasthuis – waar geld te kort kwam/12 122Christmas in the Workhouse van Herkomer/13 123Homeless & hungry van Fildes14 &c_ Dat vind ik nog 124mooier dan de teekeningen van Bertall of zoo voor 125de Vie élégante of andere élégances_15 Misschien vindt 126ge dit schrijven vervelend – maar het kwam me weer alles 127frisch in de gedachten. Ik had mijn 100tal studies bijeen 128gezocht en opgezet en toen ik met dit karweitje klaar 129was kwam er een wat melankoliek gevoel bij me op van 130à quoi bon – maar toen deed mij dat energiek woord 131van Herkomer/ die de lui oproept om niet te verflaauwen 131aen zegt dat meer dan ooit het noodig is de hand te houden aan den ploeg/16 132zoo goed/ en ik dacht/ ik wou U den inhoud van wat hij 133zei eens in ’t kort meedeelen. Met een handdruk in 134gedachten/ geloof me