3Er is mij veel aan gelegen dat gij niet de gedachte krijgt 4als was ik in een onopgewekte of abnormale stemming_ 5En daarom schreef ik U in mijn vorigen brief reeds 6over het werk en daar ik U nog een paar dingen 7te verzoeken heb die daarop betrekking hebben 8wacht ik niet lang met schrijven.
9Tegen dat ge komt wou ik wel mijn best doen 10om U in aquarel een & ander/ op verschillende manieren 11gedaan/ te laten zien/ dan kunnen we er eens 12over praten wat U het beste voorkomt.
13Zoodat ik nu geregeld iederen dag daaraan werk & 14ook zal blijven doen tot ge komt.
15Ik heb er nu 3 van Scheveningen1 – ook weer 16de U bekende Scharrendroogerij – even uitvoerig 17geteekend – alleen nu is er de kleur bij_2 18Gij weet toch wel goed, Theo, dat het 19niet moeielijker is met kleuren te werken dan 20met zwart & wit – misschien integendeel/ 21alleen voor zoo ver ik zien kan komt 3/4 neer op 22de oorspronkelijke schets en van de kwaliteit 23daarvan hangt bijna de heele aquarel af.
24Het is niet voldoende een à peu près te geven en 25’t was & is mij te doen om hooger opvoeren. 26In de zwart & witte scharrendroogerijen is dat 27geloof ik al te zien want gij kunt daar alles 28volgen & nagaan hoe de boel in elkaar zit 29en ziedaar/ ik geloof dat het daarom komt 30dat ik nu veel vlotter werk met aquarel omdat 31ik zoo’n langen tijd juist op het meer corecte 32teekenen mijn best gedaan heb.
33Tersteeg noemde mijn handelwijs iets 34van tijdverkwisten/ ge zult spoedig zien dat 35ik veel tijd gewonnen heb.
36Ik voel dat nu reeds en als ge komt 37zult ge ’t zelf zien.
38Ik heb heden avond de winkels afgeloopen 39om het dikke Ingres – maar vruchteloos_ 40dun is er wel – maar het dikke of dubbele 41nergens meer. Ik heb in der tijd van Stam 42alles genomen wat hij nog had & dat was heerlijk 43belegen. Tegen dat ge komt/ och doe er Uw 44best nog eens voor. En kunt ge dat soms niet 45krijgen – vraag eens naar “papierde la forme”/ 46dat is geelachtig getint – taai – en men kan 47er op wasschen. Is geloof ik ook veel goedkooper 48dan Harding of Whatman zoodat op den duur ’t veel 49uithaalt.a
50Als ge komt weet ik een paar mooie weggetjes door 51de weilanden waar ’t zoo stil is en rustig dat gij 52er wel schik in hebben zult. Ik heb daar ontdekt 53oude & nieuwe arbeidershuisjes & andere woningen 54die wel karakteristiek zijn – met tuintjes aan den 55slootkant – erg gezellig/ ik ga er morgen vroeg 56'teekenen. Het is een weg door de weilanden 57van den Schenkweg naar de fabriek van Enthoven of ’t Zieke_3 58Ik heb een dooden knotwilgenstam gezien daar – net een 59ding voor Barye b.v./ hij hing over een waterplas 60met riet – heel alleen & melankoliek en zijn 61bast was om zoo te zeggen geschubd & bemost 62en met verschillende toonen gevlekt & gemarmerd – zoo 63iets als een slangenhuid, groenachtig/ geelachtig/ 64grootendeels dof zwart_ Met witte afgeschilferde plekken 65en stompen takken. Ik ga hem morgen ochtend aanvallen.41v:3 66’k heb ook nog een bleekerij op Schevening gemaakt/5 67op de plaats zelf in eens geheel gewasschen bijna 68zonder preparatie/ op een heel grof stuk torchon. 69Hierbij een paar kleine schetsjes er van.
70Tegen dat ge komt zal ik zien dat er een & ander 71bij elkaar is_ Ik denk dat ge mogelijk 72in de Scharrendroogerij nu die met kleuren is 73wel schik zult hebben.
74Weet het dus goed, kerel, ik ben weer geheel & al in mijn 75gewone doen/ en weet dat ik geloof dat al de rest afhangt 76van het werk & de heele zaak direkt in verband daarmee 77beschouw. Het nieuwe atelier scheelt enorm met het 78vorige dat het prettiger werkt & vooral voor ’t poseeren 79is ’t veel beter wegens men grooter afstand nemen 80kan. Wat ik meer betaal aan huishuur/ ik weet 81zeker dat ik ’t er dubbel en dwars zal uithalen_
82Ik heb echter een verzoek aan U_– Ik zou 83mij zoo best kunnen begrijpen & ’t zoo natuurlijk 84vinden als ge in plaats van 1 Augustus te sturen 85zelf mij het geld gaaft bij Uw komst/ b.v. 7 Augustus_ 86Daar ik echter zoodra ik Uw laatsten brief ontving 87eenige inkoopen van papier & verf & penseelen 88heb gedaan & tegen 1 Augustus zeker nog 89een & ander zal noodig hebben/ zoo wilde ik 90U vriendelijk verzoeken als ’t kan/ ofschoon gij 91spoedig daarop komt/ toch tegen 1 Augustus 92te zenden. want ik heb precies/ precies uitgerekend 93& ben na de paar eerste dagen van Aug. zeker 94absoluut à sec. Ik hoop het U niet inconvenieert; 95meer is natuurlijk niet de bedoeling maar 96wel de tijd. n_l. zoo mogelijk 1 Aug_ en anders 97toch in de allereerste dagen.
98Van de Rijsw. weilanden heb ik ook nog een tweede/ 99waar ’t zelfde geval door verandering van oogshoogte 100en oogpunt een heel ander aspect krijgt.6
101Ge ziet ik ben druk in de landschappen verzeild/ 102’t is om reden Sien nog niet poseeren kan maar 103anders/ ’t figuur moet hoofdzaak blijven_
104Als gij komt dan zorg ik/ ik zoolang ge in stad zijt digt 105bij honk blijf & gij weet waar ik zit & verder terwijl 106gij Uw zaken doet & visites maakt ga ik mijn gewonen 107gang. Ik kan U overal opzoeken waar ge me 108rendez vous geeft maar om verschillende redenen 109is het voor allebei beter ik b.v. niet met U naar de 110Plaats7 of bij Mauve of zoo ga, dunkt mij.– 111Ik ben ook zoo aan mijn werkpak gewend waar 112ik mee in ’t zand of ’t gras kan gaan zitten of leggenb 113al naar ’t te pas komt (want in de duinen of zoo gebruik 114ik haast nooit een stoel tenzij een oude vischmand) dat mijn costuum wel 115wat te Robinson Crusoeachtig8 is dan dat ik veel 116met U op en neer zou gaan_
117Ik zeg dit vooruit opdat gij goed weten zoudt ik 118U niet geneeren zal maar overigens/ ge begrijpt 119dat ik naar ieder halfuurtje dat ge missen 120kunt snak.9 Mij dunkt we zullen ook beter 121op ons gemak zijn als we maar heelemaal 122in ’t schilderen & teekenen verzeilen & ’t vooral 123daar over hebben. Tenzij andere zaken U niet 124verveelen of geneeren/ is dat zoo niet/ dan natuurlijk 125heb ik voor U geen enkel geheim & hebt ge in alles 126mijn volste vertrouwen.
127Dan ben ik ook zeer verlangend om U de houtsneden10 te laten 128zien. Ik heb er weer een prachtige/ een teekening 129van Fildes/ “de ledige stoel van Dickens” uit de Graphic van 70_11 130Ik heb 3 etsen van Meryon kunnen koopen voor f_ 2 de drie 131maar ik heb ze laten loopen_ Ze waren anders wel mooi – maar 132ik heb zoo weinig etsen & concentreer me meer op de houtsneden als 133ik nog eens iets neem. Maar wou ’t U eens zeggen – ’t is Blok12 die 134ze heeft en ik weet niet of alle Meryons zeldzaam zijn & handelswaarde hebben_ 135Zij zijn uit een ouden jaargang l’Artiste.–13 Ik ben nog altijd vol 136van die boeken van Zola_ Wat is dat geschilderd/ die Halles.14
137Het gaat me goed met de gezondheid/ toch voel ik nog altijd een en 138ander & zal dat wel blijven doen/ nog een geruimen tijd ten minste. 139Sien & ’t kind maken ’t ook goed/ sterken aan en ik houd veel van hun_ 140Ik moet het wiegje ook weer eens onder handen nemen (als 141’t eens een regendag is & ’k niet naar buiten kan)/ geheel met 142aquarel. Maar anders/ tegen dat ge komt wou ik U laten 143kijken – landschapaquarel – figuur aquarel hoop 144ik tegen den winter dus als ik een jaar hier geweest ben; 145ik zal nog meer naakt moeten teekenen eerst en nog heel wat zwart & wit 146ook dunkt mij. Dat alles bespreken we nog wel & dat Uw bezoek 147veel zal bijdragen om de dingen in orde te houden & het werk te doen 148vlotten, dat houd ik voor zeker. à dieu/ met een handdruk_
153Met stilletjes door te gaan met mijn werk 154heb ik alle hoop tot vergoeding voor ’t verlies 155van de vriendschappelijke gezindheid van Mauve/ 156HGT & anderen langzamerhand een 157geheel nieuw kringetje van kennissen 158te krijgen.
159Maar ik zal daar geen demarches 160voor maken, niet de minste, 161maar het moet door ’t werk gebeuren_ 162Dat wat mij overkomt met H.G.T_ is 163volstrekt niets ongewoons/ iedereen heeft 164van die dingen in ’t leven. Men kan 165niet precies zeggen waar ’t schort. Alleen 166bij H_G.T_ is ’t al een verouderd kwaad/ 167ik weet nu zoo goed als zeker dat hij reeds 168veel vroeger omtrent mij dingen gezegd 169heeft die er niet weinig toe hebben 170bijgedragen om mij in een slecht blaadje 171te stellen. Ik hoef echter mij daaraan 172verder niet te storen – dat wat me vroeger 173kwaad kon kan het nu niet meer. 174Als ge op ’t atelier komt zult ge 175zelf zien ’t werkelijk absurd is als 176'hij zegt: o van jouw teekenen komt 177toch niets. Zoo’n gezegde kan men echter 178moeielijk tegenspreken want zoodra men dat doet 179wordt het als pedanterie aangemerkt en haalt men 180er de allergrootste mannen bij & zegt: hij verbeelt 181zich dat hij dit of dat is_–
182Maar nog eens/ ieder die met liefde werkt en met 183intelligentie heeft juist in de opregtheid van zijn 184liefde voor de natuur & de kunst een soort pantser 185tegen de opinie van de menschen.
186De natuur is ook streng en om zoo te zeggen hard doch 187bedriegt nooit en helpt altijd vooruit_
188Ik reken ’t dus geen ongeluk als ik bij HGT of wie 189ook in disgratie raak/ hoezeer het mij ook spijte_ 190Niet dat kan direkt de oorzaak zijn van 191ongeluk – als ik geen liefde had voor 192de natuur en mijn werk – dan zou ik 193ongelukkig zijn. Maar hoe minder ik opschiet 194met de menschen hoe meer ik de natuur 195leer vertrouwen & mij in haar concentreeren. 196Al die dingen maken me hoe langer hoe frisscher 197van binnen – ge zult ook wel zien dat ik niet 198bang ben voor een frisch groentje of een zacht blaauw 199en de duizende verschillende grijzen want 200'er is haast geen kleur die niet een grijs is: roodgrijs/ 201geelgrijs/ groengrijs/ blaauwgrijs_ Daar komt de heele 202kleurmenging op neer.15
203Toen ik terugkwam aan die Scharrendroogerij was 204in die manden vol zand op den voorgrond die dienen 205om ’t stuiven van ’t duinzand te verhinderen/ een 206welig en onbeschrijfelijk frisch/ wild knollengroen of oliezaad 207opgeschoten_ Twee maanden geleden was het alles bar 208op ’t beetje gras in ’t tuintje na en nu gaf dat ruwe/ 209woeste/ welig opgeschoten groen een alleraardigst effekt 210als contrast met de schraalheid van de rest.
211Ik hoop dat gij die teekening naar Uw 212zin zult vinden – het verschiet – ’t kijkje boven over 213de daken van ’t dorp heen met het kerktorentje en de duintjes 214was ook zoo fijn. Ik heb het met een pleizier 215gemaakt dat ik U niet zeggen kan.
216Dus kom maar spoedig – ik geloof dat gij met 217de verandering van atelier vrede zult hebben 218geheel & al als ge ziet hoe ’t mij oneindig beter 219gelegenheid geeft voor ’t werk – meer ruimte – 220beter licht – grooter afstand_–
222Gisteren avond kreeg ik een pak van 223t’huis/ er was onder anderen een 224soort demi saison16 in die zeer 225doelmatig is. Ik vond het erg aardig 226van hen. En er was tabak in en 227sigaren/ een koek en nog ondergoed_ 228Enfin een heel pak. Vind gij dat niet 229aardig. Het is nog meer dat ik er blij mede 230ben omdat ik er hun hartelijke 231stemming uit zie dan om iets anders.
232Van Rappard heb ik ook weer een brief. 233Ik heb er zoo’n almagtig pleizier in 234dat die kerel zich zoo verdiept in zijn 235Engelsche houtsneden. Ik heb hem er 236wel toe geanimeerd in ’t begin maar 237nu is het animeeren niet meer noodig/ hij 238is haast even enthousiast als ik, nu.
239Als gij komt zal ik U eens een paar 240bladen laten zien die als ge ze eens 241onder de oogen gehad zult hebben U 242ook niet ligt uit ’t geheugen meer 243zullen gaan.– Er zijn daarbij nog 244weer heel andere dingen dan de kunst- 245rigting van Boughton b.v. ofschoon 246die ook zeker een van de leaders is.–
247Ik bedoel dingen merkwaardig om hun 248realiteit en hun stijl te gelijk, geteekend 249als Albert Durer en evenwel met veel 250locale kleur en clair obscur. Die bladen 251ziet men tegenwoordig zoo druk niet meer 252want men moet ze zoeken in de tijdschriften 253van 10 of 15 jaar terug. Zoo b.v. 254tijdens den oorlog van 70-71.17