1*Gij zult het misschien nog al bar 2vinden wat ik U schreef omtrent Tersteeg. Evenwel 3ik neem dat geenszins terug. Tersteeg is iemand die 4fameus hardhoorig is doch die ik niet voor doof houd. 5Het moet hem zeer vierkant gezegd worden anders 6dringt het niet door zijn harnas heen.
7Hij heeft mij nu jaren lang beschouwd als een 8soort suffer & droomer/ hij beschouwt me nog zoo 9en zegt zelfs van mijn teekeningen: dat is 10een soort opiumbedwelming die ge U zelf 11toedient om de pijn niet te voelen die het U kost 11adat gij geen aquarellen maken kunt. 12Welnu dat is wel fijn gevonden doch dat 13gezegde is toch ondoordacht/ oppervlakkig en 14houdt geen steek 14a(de voornaamste reden waarom ik niet op eens aquarellen maken kan zijnde 14bdat ik nog serieuser moet teekenen en letten op proportie & perspectief). 14Gelijkerwijs ook 15de “praktische praatjes” (zegge) van den Hr T_ 16over kunst somwijlen on ne peut plus impratiquables 17zijn. Het helpt hem niet al gebruikt hij 18als argumenten er sommige dingen bij die 19men doodslaanders zou kunnen noemen omdat 20het moeielijk is er een antwoord op te vinden. 21Genoeg – zijn reproches verdien ik niet en 22als mijn teekeningen ZEd_ niet amuseeren/ 23het amuseert mij ook niet ze ZEd_ te laten zien 24op die manier.–
25Hij veroordeelt teekeningen van me waar terdeeg goeds 26in zit en dat had ik van ZEd_ niet verwacht_
27Indien ik serieuse studies maak naar ’t model 28is dat vrij wat praktischer dan zijn praktische 29praatjes over verkoopbaarheid of onverkoopbaarheid/ 30waaromtrent ik overigens zelf als hebbende zelf 31ook wel met schilderijen & teekeningen gehandeld/ 32niet in die mate inlichtingen van ZEd_ noodig 33heb als hij wel meent.
34Liever dus wil ik zijn vriendschap verliezen 35dan hem in dezen gelijk geven.
36Ofschoon ik momenten heb van overdondering door 37zorg zoo ben ik toch kalm en mijn kalmte 38grondt zich op het serieus aanpakken van mijn 39werk en op doordenken. Ofschoon ik momenten 40heb van passie en mijn gestel die soms verergert 41zoo ben ik toch bedaard zooals ZEd_ die 42me lang genoeg kent zeer wel weet. Nu zelfs 43zei hij mij: gij hebt te veel geduld.
44Dat woord deugt niet/ men kan bij kunst niet 45te veel geduld hebben, dat woord is buiten 46de proportie. Misschien heeft de Hr. H.G.T. 47in mijn geval te weinig geduld.
48Hij moet nu maar eens/ eens en voor 49altijd/ zien dat ik de zaak serieus aanpak 50en mij niet laat forceeren om werk 51in de wereld te sturen dat niet mijn eigen 52karakter draagt. Mijn eigen karakter begint vooral in 52amijn laatste teekeningen??? studies??? die Tersteeg afkeurde/ te komen.
53'Misschien – misschien zou ’t mij lukken nu reeds iets 54te maken dat misschien met veel moeite verkocht 55kon worden in ’t genre van aquarel.
56Doch dat zou zijn/ aquarellen forceeren in de 57broeikas. Tersteeg & gij moeten 58het natuurlijk saizoen afwachten en 59dat is nu nog niet.
60Hij sprak Engelsch toen hij hier was van wege 61het model er zat. ik zei hem: in due 62time you shall have your watercolours/ 63now you can’t – they are not due yet.– 64take your time. En daar blijf ik bij. 65Suffit.
66Sedert het bezoek van T. heb ik een teekening gemaakt 67van een weesjongen die schoenen zit te poetsen. 68Dat mag met een hand gedaan zijn die nog niet precies 69aan mijn wil gehoorzaamd doch evenwel de type 70van dien weesjongen zit er wel in. En wat er 71ook zij van de gaucherie van mijn hand/ die hand 72zal toch wel eindigen moeten met te doen wat 73mijn hoofd wil. 73aZoo heb ik nog een studie gemaakt van het atelier 73bmet de kagchel/ den schoorsteen/ ezel/ tabouret/ tafel &c./ 73cnatuurlijkerwijs niet precies verkoopbaar op ’t moment doch zeer goed om perspectief in praktijk te 73dbrengen_1
74Ik verlang naar Uwe komst/ gij hebt 75noch heel wat te zien wat ik sedert Uw 76bezoek van dezen zomer gemaakt heb. Theo ik 77reken er op dat gij mijn werk zult bekijken 78met sympathie en met vertrouwen en 79niet met twijfelmoedigheid of ontevreden, 80omdat ik veel werk denkt Tersteeg dat het 81zoo makkelijk is/ daarin is hij ook al de plank mis_ 82Doch ik ben eigentlijk een werkezel of trekos.
84Wilt gij als gij komen mogt vooral denken om het 85papier Ingres. Het is vooral het dikke waar ik graag 86op werk en dat dunkt me zich zelfs voor studies met 87waterverf prêteeren moet.
88'Geloof me dat in zake van kunst het woord geldt/ 89Eerlijk duurt het langst. beter wat meer moeite op 90serieuse studie dan een chique om ’t publiek 91te vleijen. Soms heb ik in momenten van zorg wel 92eens verlangd dat ik wat chique had doch bij nadenken 93zeg ik neen – laat mij maar liever mijzelf zijn – 94en met een ruwe factuur strenge/ ruwe doch ware dingen 95zeggen. Ik zal de liefhebbers of handelaars niet naloopen/ laat 96wie lust heeft maar bij mij komen_
98Enfin. Zeg Theo wat was die Millet een kerel! 99Ik heb van de Bock te leen het groote werk van Sensier_ 100Het interesseert mij zoo dat ik s’nachts er van wakker 101wordt en de lamp aansteek en blijf lezen.3 Want 102overdag moet ik werken.
103Stuur mij toch spoedig wat als ’t U eenigzins 104mogelijk is. Ik wou wel dat Tersteeg eens voor 105een week er voor stond om met het geen ik verteer 106te doen wat ik er mee doe/ hij zou merken dat dat geen 107suffen of droomen of opium bedwelming is doch dat 108men fameus wakker moet zijn om te vechten met 109zooveel moeielijkheden die komen opdokken. Ook is 110het niet makkelijk om modellen te vinden en ze 111tot het poseeren te brengen. De meeste schilders worden daarin 112moedeloos. Vooral wanneer men om ze te betalen 113zich op eten/ drinken/ kleeren moet bekrimpen – te 114kort doen.– Enfin Tersteeg is Tersteeg en ik ben ik_ 115Nogthans weet het wel/ ik ben niet opposiet d.i_ vijandig 116tegenover hem doch ik moet hem te verstaan geven 117dat hij mij te oppervlakkig beoordeelt en – en – 118ik geloof dat hij er op terug komen zal – ik hoop het 119'van harte want oneenigheid met ZEd_ doet mij veel leed 120en maakt mij ’t leven moeielijk. Ik hoop dat Uw brief spoedig 121komt – mijn laatste centen zijn om dezen brief te 122frankeeren. Het is wel pas eenige dagen geleden dat ik de f_ 10 van 123Tersteeg ontving doch daar moest ik denzelfden dag f_ 6.- van betalen 124aan model/ aan den bakker/ aan het meisje dat het atelier veegt.
125à dieu/ gezondheid & goeden moed U toegewenscht/ ik ben ondanks alles ook niet zonder 126goeden moed. Je te serre la main_
83'Ik heb een zeer aangenaam bezoek gehad van Jules Bakhuyzen en ik mag wanneer ik wil bij hem komen.
127»Ziehier een paar woorden die mij in de 128Millet van Sensier zeer troffen en 129ontroerden/ gezegden van Millet.
130L’art c’est un combat4 – dans l’art il faut 131y mettre sa peau_5
132Il s’agit de travailler comme plusieurs nègres_6
133J’aimerais mieux ne rien dire que de 134m’exprimer faiblement.–7
135Het is eerst gisteren dat ik dat laatste woord van Millet las 136doch voor dien tijd had ik dat zelfde wel gevoeld/ 137dat is het weshalve ik soms behoefte gevoel 138om niet met een zacht penseel doch een hard 139timmermanspotlood en een pen het er in te 140krassen wat ik voel. Gare! Tersteeg! Gare! tu as bien 141carrément tort.–
143Daar komt primo berigt dat ik Uw brief moet gaan halen_ 144Daar komt secundo C.M./ bestelt me 12 145kleine penteekeningen/ gezigten van s’Hage naar aanleiding 146van eenige die gereed waren (’t Paddemoes.– de Geest – 147de Vleersteeg waren gereed)8 tegen een rijksdaalder9 per stuk/ 148prijs door mij bepaald. met belofte dat als ik ze 149naar zijn zin maak hij me 12 anderen bestellen zal10 150doch waarvan hij de prijs fixeeren zal hooger dan ikzelf_ 151Daar kom ik tertio Mauve tegen/voorspoedig verlost van 152zijn groote Schij/ belooft mij spoedig aan te komen_ 153Dus/ Ça va – ça marche – ça ira encore!11
154En nog iets heeft mij getroffen en zeer getroffen – ik had gezegd dat 155’t model niet moest komen vandaag – ik had niet gezegd waarom – 156maar de arme vrouw kwam toch en ik protesteerde. Ja maar 157ik kom niet om geteekend te worden/ ik kom maar eens kijken of 158gij wel eten hebt – zij had een portie snijboonen en aardappelen bij zich_– 159Er zijn toch dingen in ’t leven die de moeite waard zijn.–
53 Misschien – misschien < Misschien misschien
88 geldt, < geld
83In the left margin on p. 3, (Misschien – misschien [...] trekos), l. 53-82.