207 To Theo van Gogh. The Hague, Friday, 3 March 1882.

Het is een nieuw model dat ik heb ofschoon ik ze al eens vroeger oppervlakkig geteekend had. Of liever het is meer dan een model want uit hetzelfde huis heb ik al 3 personen gehad, eene vrouw van een jaar of 45 die net een figuur van Ed. Frère is en dan haar dochter, een jaar of 30, en een jonger kind van 10 of 12.2

Het zijn arme menschen en die ik moet zeggen onbetaalbaar gewillig zijn. Ik heb het gedaan gekregen dat zij poseeren wilden, niet zonder moeite en op conditie dat ik hen vast werk beloven zou. Nu dat was net precies hetgeen ik zelf zoo erg graag wilde en ik reken het eene goede zaak. De jongere vrouw is niet mooi in haar gezigt omdat zij de pokken gehad heeft doch het figuurtje is zeer gracieus en heeft wel charme voor mij. Zij hebben ook goede kleeren. Zwart merinos3 en aardig fatsoena van mutsen, en een mooien omslagdoek &c.

Gij behoeft U niet al te ongerust te maken over het geld want ik schipper het met hen in den beginne, ik heb hun beloofd dat ik hun een gulden per dag zal geven zoodra ik er van verkoop.  1v:2 En dat ik dan bij zal passen wat ik nu te weinig geef.

Doch ik moet zien dat ik er wat van aan den man breng.–

Als ik ’t kon doen hield ik alles wat ik nu van hen maak voor me zelf want als ik ze maar een jaar bewaarde dan geloof ik zeker ik er meer voor krijgen zou dan nu.

Doch enfin, in de gegevenen zou ik het al erg prettig vinden als de Hr Tersteeg ’t een of ander nam nu en dan, desnoods op conditie van ruil in geval hij ze niet verkoopt.– De Hr Tersteeg heeft mij beloofd dat hij eens bij me komt zoodra hij er den tijd voor vinden kan.

De reden waarom ik ze graag hield is eenvoudig deze. Als ik afzonderlijke figuren teeken dan is het toch altijd met het oog op een compositie van meer figuren, b.v. een wachtkamer 3^e klasse of een bank van leening of een interieur. Doch die grootere composities moeten langzamerhand rijpen en voor een teekening met b.v. 3 naaisters moet men misschien 90 naaisters teekenen. Voilà l’affaire.–

Van C.M. heb ik een vriendelijk briefje gehad met belofte dat hij spoedig te s’Hage komt en dan ook bij mij.– Nu dat is ook alweer maar een belofte maar misschien toch iets. Enfin.–

Overigens zal ik hoe langer hoe minder de menschen naloopen, wie het ook zijn mogen, noch kunstkoopers noch schilders, de eenigen die ik achter na zal loopen zijn modellen want zonder model werken dat vind ik althans voor mijzelf bepaald verkeerd.

Zeg Theo het is toch iets prettigs als er een klein beetje licht komt en ik krijg een beetje licht. Het is iets prettigs een mensch te teekenen, iets dat leeft, ’t is verdomd moeielijk maar enfin het is heerlijk.

Ik krijg morgen kindervisite, twee kinderen die ik amuseeren moet en teekenen tegelijk. ik wil dat er leven op mijn atelier komt, en heb al allerlei kennissen in de buurt. Zondag krijg ik een weesjongen, fameus typig doch ik kan hem helaas maar kort krijgen.

Het is misschien wel waar dat ik den slag niet heb om met menschen om te gaan die erg op vormen gesteld zijn doch van den anderen kant heb ik misschien meer vat op arme of burgerluidjes, en verlies ik aan den eenen kant, ik win aan den anderen kant en ik geef het dan soms maar over en denk, after all is het regt en billijk dat ik als artist leef in ’t geen ik voel en zoek uit te drukken. honni soit qui mal y pense.–4

Nu zijn wij weer in ’t begin van de maand, ofschoon het nog niet een volle maand geleden is dat gij mij gezonden hebt zoo zou ik U wel vriendelijk willen verzoeken mij als het U mogelijk is dezer dagen nog wat te sturen.  1r:4 Het hoeft des noods niet de frs 100 op eens te zijn maar als het maar wat is om voort te gaan tusschen nu en den tijd dat gij zenden kunt. Ik zeg dit omdat in een vorig schrijven Gij er van spraakt dat gij eerst nadat de inventaris klaar zou wezen geld kondt los krijgen.

Het gaat mij soms aan het hart als ik denk dat ik ’t model zou moeten laten wachten, omdat zij het erg hard noodig hebben. Tot op heden heb ik hen betaald doch de volgende week zou ik het niet kunnen doen. Doch ik kan het model toch krijgen, hetzij de oude vrouw hetzij de jongere hetzij het kind.

à propos, Breitner heeft mij onlangs eens over U gesproken, dat er iets was dat hem zoo gespeten had en waarom hij dacht gij nog boos kondt zijn op hem. Hij heeft n.l. nog een teekening die van U hoort geloof ik, ik heb echter ’t regte van de zaak niet begrepen. Hij heeft een groot ding onder handen, eene markt waar veel figuren op moeten komen.5 Gisteren avond ben ik nog met hem uit geweest om op straat typen van figuren te zoeken om ze dan later op ’t atelier met model te bestudeeren. Zoo op die manier heb ik een oud wijf, dat ik op de Geest waar het dolhuis staat gezien had, geteekend – zoo op deze manier:6