Op kerstmis had ik nog al een heftige scène met Pa en het liep zoo hoog dat Pa zei ’t beter was ik t’huis maar zou verlaten. Nu, het werd zoo gedecideerd gezegd dat ik nog denzelfden dag werkelijk vertrok.

Het kwam eigentlijk aan door dat ik niet naar de kerk ging en ook zeide dat als het naar de kerk gaan iets gedwongens was & ik naar de kerk moest, ik er zeer zeker zelfs nooit meer uit beleefdheid zou heengaan zooals ik dezen heelen tijd dat ik te Etten was vrij geregeld deed. Maar ach, eigentlijk zit er veel meer achter, o.a. de heele geschiedenis van ’tgeen dezen zomer voorviel tusschen mij en K.V.

Ik was zoo driftig als ik me niet herinner ooit in mijn leven geweest te zijn, en ik heb ronduit tegen Pa gezegd dat ik het heele systeem van die godsdienst afschuwelijk vond en juist omdat gedurende een miserabelen tijd van mijn leven ik mij te veel in die dingen verdiept1 heb er niets meer mee wil te maken hebben en mij er voor wachten moet als voor iets fataals.–

Ben ik te driftig, te heftig geweest – het zij zoo, maar al ware dat eens het geval dan is ’t nu meteen voor goed uit ook.

Ik ging naar M. terug en zei, hoor eens M., te Etten kan ’t niet gaan en ik moet ergens anders, liefst hier gaan wonen.

Nu, M. zei, dan maar hier. En dus ik heb hier een atelier gehuurd, n.l. een kamer en alkoof die er voor geschikt te maken zijn. goedkoop genoeg, even buiten de stad op den Schenkweg, een minuut of 10 achter M.2

Pa zei me, als ik geld noodig had wilde hij desnoods ’t mij voorschieten maar dat kan nu niet meer, ik moet geheel & al onafhankelijk blijven van Pa. Hoe? ik weet het nog niet maar M. wil me wat helpen desnoods en ik hoop & vertrouw gij, en natuurlijk ik zal werken & mij moeite geven zooveel ik kan om wat te verdienen.

Ik zit er nu en we zijn eenmaal in het schuitje.– Op een ongemakkelijk moment, maar qu’y faire.–

Ik moet wat eenvoudige meubels hebben, en bovendien al mijn uitgaven voor teeken- & schilderbehoeften worden er niet minder op.

Ook moet ik probeeren me wat beter te kleeden. ’t Is gewaagd en eene kwestie van erop of er onder. Maar ’t moest er toch ééns toe komen dat ik me installeerde, dus wat wil ik, het is nu sneller gegaan dan ik verwacht had.–

Wat betreft de verhouding tusschen Pa en Moe en mij, dat zal zich zoo heel spoedig niet redresseeren. Het verschil van denk- en zienswijs is al te groot.–

En ofschoon ik in drift gesproken heb zoo heb ik toch de dingen gezegd zooals ik ze ook in bedaarder stemming opvat. Ik neem het dus ook niet terug wat ik gezegd heb en enfin, Pa heeft dat nu eens ronduit gehoord. Ware ik bedaarder geweest, ik zou het in andere, minder hoog opgevoerde kleuren gezegd hebben maar in den grond zou ik toch hetzelfde hebben gedacht.

En ik hoop dat het toch in elk geval tot iets goeds zal leiden. Ik moet een kwaden tijd door en het water komt hoog, misschien tot aan de lippen en misschien nog hooger, wat weet ik daar vooruit van. Maar ik zal mijn strijd strijden & mijn leven duur verkoopen & probeeren ’t te winnen en er boven op te komen.–

Tegen 1 Januarij betrek ik het atelier. Ik zal wat betreft meubels het aller eenvoudigste nemen, een houten tafel, een paar stoelen.

Voor bed zou ik tevreden zijn met een wollen deken en den grond. Maar M. wil dat ik toch een bed zal nemen & wil ’t me desnoods voorschieten. Bij ’t opmaken van de rekening over de frs 100 kwam ’t uit dat er nog geld over was ofschoon ik dus toch tweemaal op reis geweest ben dezen zomer er van, en eens, nu de laatste keer, voor zoo’n langen tijd. Het is waar dat ik t’huis heb medegegeten & gelogeerd maar Pa heeft dat zelf gezegd in der tijd dat hij er dat voor over had.

Gij begrijpt ik zit nu verbazend in de zorg en voorzie veel tobberij. Maar ’t is me toch een rust dat ik zòò ver gegaan ben dat ik niet meer terug kan en dat ofschoon de weg moeielijk te bewandelen is, mijn weg nu duidelijk genoeg zich afteekent.

Het spreekt van zelf dat ik U vraag, Theo als gij het kunt doen stuur mij dan nu en dan wat gij kunt zonder U zelven in de penarie te helpen. En – in de gegevenen, stuur ’t liever aan mij dan dat ge ’t aan anderen zoudt geven. Want als het mogelijk is moeten we Mauve er niet in mengen wat ’t finantieele aangaat. Het is al onwaardeerbaar veel waard dat hij mij op artistiek gebied met zijn raad & daad bijstaat. Hij staat er echter op ik moet b.v. een bed & een paar meubels nemen & zegt, ik zal ’t je voorschieten des noods. Want volgens hem moet ik quand même toch ook goed voor den dag komen wat kleeren betreft en het niet zoeken in al te veel zich bekrimpen.

Ik schrijf U spoedig wel meer. Ik wil het niet als een ongeluk beschouwen dat het zoo geloopen is, integendeel, ondanks allerlei emotie voel ik toch een zekere kalmte.

There is safety in the midst of danger.–3 Wat zou het leven zijn als we niet wat durfden aanpakken.

Ik heb overal rondgeloopen om dat atelier te vinden zoowel in stad als op Scheveningen.

Scheveningen is horrible duur. Dit atelier kost maar f. 7.- per maand maar de meubels maken het moeielijk. Toch, heeft men een eigen gedoente dan loopt dat ook niet meer weg, en heeft men meer vastigheid onder de voeten.

Het licht is van ’t zuiden zoo ongeveer maar het raam is groot en hoog4 en ik heb hoop het er over eenigen tijd wat aardig zal uitzien.

Ge kunt denken dat ik mij zeer geanimeerd gevoel. Hoe zal het over een jaar zijn met mijn werk? Kon ik maar uitdrukken wat ik voel – nu, Mauve begrijpt daar alles van en hij wil me zooveel technische wenken geven als hij kan – ’tgeen waarvan mijn hoofd & hart vol is dat moet er uit komen in teekeningen of schilderijen.

Mauve zelf is druk bezig aan een groot Schij van een pink die met paarden tegen de duinen opgesleept wordt.5 Ik vind het heerlijk te s’Hage te zijn en ik vind hier zoo oneindig veel moois en ik moet daarvan iets zoeken weer te geven.

à Dieu kerel, ontvang een handdruk in gedachten en schrijf spoedig, geloof me