Vooreerst dat ik bij den Hr. Roelofs ben geweest daags na ’t ontvangen van Uw schrijven1 & die mij gezegd heeft dat zijn meening was dat van nu af aan bij mij hoofdzaak moest worden het teekenen naar de natuur, n.l. hetzij pleister of model, maar dat niet zonder leiding van den een of ander die ’t goed verstaat. En hij & ook anderen raadden mij zoo ernstig aan althans voor een tijd hier of te Antwerpen of elders waar ik maar kon bepaald aan de teekenakademie te gaan werken dat ik, hoewel dit mij niet zoo bijzonder aangenaam is, heb meenen niet anders te moeten doen dan er werk van te maken om aan de bewuste teekenakademie te worden toegelaten. Hier te Brussel is het onderwijs kosteloos, te Amsterdam b.v. hoor ik kost dat nog weer f. 100.- gulden s’jaars en kan men werken in een behoorlijk verwarmd & verlicht lokaal hetgeen vooral s’winters wel de aandacht verdient.

Met de voorbeelden van Bargue vlot ik & vordert het. Buitendien heb ik dezer dagen iets geteekend waar ik wel veel werk aan gehad heb maar dat ik toch blij ben gedaan te hebben. N.l. heb met de pen een geraamte geteekend & dat nog al groot op 5 bladen papier ingres.

En hetgeen ik nu doen ga is de teekening der spieren geheel verder af maken, n.l. die van romp & beenen die met de reeds gemaakten een geheel van ’t menschelijk ligchaam zullen vormen. Dan volgt nog het ligchaam van achteren gezien & op zij.

Gij ziet dus dat ik het met eenige energie doorzet, die dingen zijn zoo heel gemakkelijk niet & vragen tijd & bovendien heel wat geduld.

Om aan de teekenakademie te worden toegelaten moet men permissie hebben van den burgemeester & ingeschreven worden, ik ben in afwachting van het antwoord op mijn aanvraag.3

Ik weet wel dat hoe zuinig, hoe arm zelfs men leve het te Brussel duurder moet uitkomen dan b.v. te Cuesmes maar ik kan niet zonder eenige leiding er komen, en houd het daarvoor dat mits ik maar hard werk, hetgeen ik ook doe, mogelijk hetzij oom Cent hetzij oom Cor iets zullen doen, zoo niet tot tegemoetkoming van mij althans tot tegemoetkoming van Pa.

Het is mijn plan hier aan de veeartsenijschool4 de anatomische afbeeldingen van b.v. paard, koe & schaap magtig te worden en die desgelijks te teekenen als de anatomie van den mensch.

Er zijn wetten van proportie, van licht & schaduw, van perspectief, die men weten moet om zelf iets te kunnen teekenen, mist men die kennis dan blijft het altijd une lutte stérile en men komt nooit tot enfanter.

Daarom is het dat ik geloof regt door zee gezeild te hebben toen ik nu de zaak alzoo heb opgevat & wil trachten hier dezen winter wat kapitaal van anatomie op te doen, langer daarmee wachten mag niet & zou bij slot van rekening nog duurder uitkomen want het zou tijdverliezen zijn.

Ik geloof dit ook Uwe zienswijze zijn zal.

Het teekenen is een harden & moeielijken strijd.

Kon het zijn dat ik hier eenig vast werk vond, tant mieux maar ik durf daar nog niet op te rekenen want ik moet eerst nog veel dingen leeren.5

Ben ook eens bij M^r v. Rappard geweest die nu woont Rue Traversière 64 en eens met hem gesproken.6 Hij heeft een goed voorkomen, heb van zijn werk nog niet anders gezien dan een paar kleine penteekeningen van landschap. Maar hij woont nog al rijk7 & ik weet niet of hij de persoon is met wien ik b.v. zou kunnen zamenwonen & zamenwerken om finantieele reden. Maar in elk geval ga ik wel eens weer naar hem toe. Maar den indruk dien ik van hem kreeg was dat er wel ernst in hem schijnt te wezen.

Te Cuesmes, jongen, had ik het geen maand langer uitgehouden zonder ziek te worden van misère. Ge moet u niet verbeelden dat ik hier rijk leef want mijn eten bestaat voornamelijk in droog brood & wat aardappelen of kastanjes die de lui aan de hoeken van de straten verkoopen maar door een wat betere kamer & door van tijd tot tijd eens een iets beteren maaltijd te doen in een restaurant als het lijden kan, zal ik het zeer goed uithouden. Maar gedurende bijna 2 jaar heb ik wel een & ander uitgestaan in de Borinage, dat is geen pleizierreis. Maar wat meer dan 60 frs zal het toch alligt worden & kan werkelijk niet anders. Teekenbehoeften & voorbeelden b.v. voor anatomie, dat kost allesa & dat zijn toch bepaald onmisbare dingen & op deze wijze alleen kan het later rendeeren, anders kom ik er nooit.

Met veel genoegen las ik dezer dagen een uittreksel uit het werk van Lavater & Gall. Physiognomie & phrénologie. n.l. het karakter zooals dat zich uitdrukt in gelaatstrekken & Schedelvorm.8

Heb geteekend Les bêcheurs van Millet9 naar een phot. van Braun10 die ik bij Schmidt vond en die hij mij leende met die van L’angélus du soir.11 Ik stuurde die beide teekeningen aan Pa opdat hij zien zou dat ik wat uitvoer.

Schrijf mij weer eens spoedig. adres 72 B^d du Midi. ik ben hier in een klein logement voor 50 frs per maand en heb dan hier mijn brood & s’morgens, s’middags & s’avonds een kop koffij. Dat is niet heel goedkoop maar ’t is hier overal duur.

De Holbeins uit de Modèles d’après les Maîtres12 zijn prachtig, dat merk ik nu, ze teekenende, nog veel meer dan vroeger. Maar ze zijn niet makkelijk dat verzeker ik U.

Dat de hr. Schmidt niet oningewikkeld was in een geldkwestie waarin de familie v. G. niet onbetrokken zou wezen & weshalve hij, n.l. de Hr. S. niet ongeregtelijk zou vervolgd worden, daarvan wist geen haar op mijn hoofd iets af toen ik naar hem toeging & heb ik eerst uit uw brief vernomen.13 Dus heb ik dat niet heel gelukkig getroffen hoewel de Hr S. mij toch vrij cordiaal heeft ontvangen. Maar het nu eenmaal wetende & de zaken alzoo zijnde zal het mogelijk wijs zijn dat ik er niet drukb kom, zonder dat het daarom noodig zij met opzet te mijden hem te ontmoeten.

Ik had U al vroeger geschreven maar had het te druk met mijn geraamte.

Ik geloof gij hoe langer gij er over nadenkt des te meer zult inzien het bepaald noodzakelijke van eene meer artistieke omgeving voor mij, want hoe zal men teekenen leeren tenzij iemand het U wijze. Met den besten wil van de wereld komt men er niet zonder ook met artisten die reeds verder zijn in aanraking te zijn & te blijven. Goeden wil baat niet geheel & al zonder ook gelegenheid tot ontwikkeling. Wat les artistes mediocres aangaat waaronder gij meent ik niet zou willen behooren, wat zal ik U daarvan zeggen. Dat hangt er al van af wat men onder médiocre verstaat. Ik zal doen wat ik kan maar médiocre in zijn eenvoudige beteekenis veracht ik geenszins. En zeker komt men niet boven dat peil door te verachten hetgeen médiocre is, mijns inziens moet men althans aanvangen met wat respect te hebben ook voor médiocre & te weten dat ook dat reeds iets beteekend & men zelfs daartoe niet dan met veel moeite komt. adieu voor heden, ik druk u de hand in gedachten. Schrijf weer eens spoedig als ge kunt.