1*ik heb U eergisteren reeds geschreven dat aan 2den eenen kant ik bij lange na niet wel was maar dat 3van den anderen kant ik toch licht meende te zien.–
4Nog meer categorisch moet ik tot mijn spijt U echter melden 5dat zeer gedecideerd ik letterlijk uitgeput en overwerkt ben. 6Als ge nagaat dat ik 1 Mei in mijn eigen atelier ging 7wonen –1 is het sedert misschien een keer of 6 of 7 8geweest/ tot nu toe/ dat ik er mijn middageten 9heb afgenomen. Ik wil niet/ om goede reden/ 10dat gij aan Moe zegt dat ik niet wel ben – 11want zij zou er mogelijk over na denken 12dat het niet aardig was dat gebeurde wat gebeurde/ 13n.l. dat ik er niet bleef – juist om deze gevolgen_ 14Ik zal er niets van zeggen/ zeg gij ook niets_– 15Maar ik heb toen geleefd/ en sedert hier/ nieta 16hebbende voor mijn eten omdat het werk me 17te veel kost en ik heb er te veel op gesteund dat 18ik het zoo wel uit zou houden.–
19Hetgeen de dokter mij zegt is dat ik absoluut 20sterker moet leven en dat ik totdat ik sterker 21ben mij moet ontzien met mijn werk.2 Het is 22een verzwakking van alles.
23Nu heb ik het erger gemaakt door veel rooken/ 24waar ik juist te meer aan deed omdat men zoodoende 25van zijn leege maag geen last heeft_–
26Enfin men zegt – manger de la vache enragée/ 27het is dat waar ik mijn part van heb.–
28Want het is niet alleen het eten/ het is tevens 29al de zorg & verdriet die men heeft_–
30Ge weet dat door een en ander dien tijd in 31Nuenen lang niet zonder zorg voor me was_1v:2 32Verder – hier – ik ben heel blij hierheen gegaan 33te zijn – maar het is ook een moeielijken tijd 34geweest toch_–
35Wat we moeten doen en waar het hem 36grootendeels schort – is dit_– 37Zelf de modellen betalen is te zwaar/ 38men moet zoolang men geen geld genoeg 39heeft zich bedienen van de gelegenheden op 40de ateliers/ zooals Verlat/ zooals Cormon_ 41En men moet in de artistenwereld zijn en 42verder werken op clubs waar men zamen 43de modellen betaald_–3
44Nu is het zoo dat ik niet vroeger hier 45op heb gedacht of althans het niet 46gedaan – maar ik wou nu wel dat ik een 47jaar vroeger er mede was begonnen_– 48Kon het nu dat wij verder er iets op vonden 49om in dezelfde stad te wonen/ het ware zeker 50verreweg het beste/ althans voorloopig_–
51Alleen/ naarmate ik er over denk verbeeld ik 52mij meer en meer dat het misschien beter is 53het eerste jaar niet veel aan een atelier te 54besteden omdat ik dat eerste jaar grootendeels 55zal moeten teekenen.
56Want van Cormon gesproken – ik stel mij voor hij 57me ongeveer ’t zelfde zou zeggen wat Verlat zegt – 58dat ik naakt of antiek moet teekenen een jaartje/ juist 59omdat ik altijd naar ’t leven heb geteekend_
60Deze eisch is ook niet hard want ik zeg U dat er hier 61zijn die al 3 jaar er op zitten en er nog niet af mogen/ 62die ook schilderen.
63'In dat jaar moet ik en ’t mannen- en ’t vrouwenfiguur/ 64en in detail en als ensemble/ repeteeren 65en – dan zal ik het als ’t ware van buiten kennen_ 66Het teekenen op zich zelf/ technisch/ is mij makkelijk 67genoeg – ik begin het te doen zoo als men 68schrijft/ met ’t zelfde gemak_– Maar 69juist op die hoogte wordt het interessanter als 70men met de handigheid die men langzamer- 71hand krijgt niet tevreden is maar goed degelijk 72zoekt naar oorspronkelijkheid en breedheid 73van opvatting_– Het teekenen der massas 74in plaats van de contours. Het solide modeleeren_ 75En als nu lui zooals laat ons zeggen Verlat of 76Cormon dat eisschen van iemand/ verzeker ik U 77dit geen slecht teeken is_– Want er zijn er genoeg 78die Verlat eenvoudig maar laat scharrelen 79omdat – het de lui voor ’t hoogere figuur 80toch niet zijn. Gij spreekt over de knappe 81lui op dat atelier Cormon_4 Juist omdat ik 82verdomd graag er mee mee wou doen/ stel 83ik me zelf uit eigen overtuiging reeds van 84tevoren dien eisch van te Parijs althans een 85jaar grootendeels aan teekenen te besteden 86van naakt en antiek_– Laat ons overigens 87doen wat de hand vindt om te doen5 van schilderen 88als ons een effekt buiten treft of we 89eens een mooi model hebben &c.
90En meen niet dat dit de lange weg is want het 91is de korte_ Wie uit ’t hoofd zijn figuurtje kan 92maken is veel productiever dan wie dat niet heeft_– 93En door die moeite me te geven van dat jaar 94teekenen – zult ge eens zien hoe productief we 95worden_–
96En meen ook niet dat de jaren dat ik buiten werkte 97weg zijn_– Want het is juist een ding dat degenen 98die nooit ergens anders dan op akademies & ateliers zijn/ 99mankeert den blik op de werkelijkheid waar ze in zijn 100en het motieven kunnen vinden_– Enfin_–
101Ware het nu niet verstandig als we het eerste half 102jaar althans het huren van een atelier nog daar lieten/ 103juist omdat het op ’t geld zoo aankomt. Maar 104anders heb ik er veel/ zeer veel sympathie voor 105een atelier te stichten_– Zelfs zoo dat 106desnoods men zich combineerde met andere schilders 107om zamen modellen te nemen. Hoe meer energie 108hoe beter_ En in een duren tijd6 – moet men 109juist het in de vriendschap zoeken en in het zamen 110werken.–
111Maar Theo het is nu bedonderd van die 112ongesteldheid – het spijt me gruwelijk – maar 113ik heb toch goeden moed_– Het zal zich redresseeren. 114Ge begrijpt dat als ik uitstelde er tegen te reageeren/ 115het al erger en erger zou zijn geworden.
116Wat ik echter denk is dit – Men moet niet denken dat de lui wier 117gestel geabimeerdb is/ heel of half/ voor 118’t schilderen niet deugen_– Het is wenschelijk men 11960 jaar althans hale/ en noodig men 50 jaar 120hale/ als men omstreeks zijn 30ste begint_–
121Maar men hoeft volstrekt niet volmaakt gezond 122te zijn/ men mag van alles mankeeren_ 123Het werk lijdt er niet altijd onder – integendeel 124de zenuwachtige lui zijn gevoeliger en fijner_ 125Maar Theo juist omdat het voor mij zich 126zoo beslist dat er aan de gezondheid nog 127al wat te kort komt – ik ben besloten 128mij toe te leggen juist op ’t hoogere figuur 129en mij te zoeken te verfijnen_
130Het is mij betrekkelijk zoo onverwacht op ’t lijf 131gevallen – ik voelde mij wel slap en koortsachtig 132maar ik ging toch door_– Alleen het begon 133mij te verontrusten dat telkens en telkens 134er een tand afbrak_– En dat ik er slechter en 135slechter ging uitzien_– Enfin wij zullen 136er ons zien uit te helpen_–
137Ik geloof dat het herstellen van de tanden 138op zichzelf al helpen zal omdat/ meestal 139pijn in den mond hebbende/ ik mijn eten maar 140zoo gaauw mogelijk doorslikte.
141En het zal me ook ietwat althans helpen voor 142mijn uiterlijk misschien.
143Wat deze maand betreft/ ik heb mijn kamer 144vooruit betaald/ frs 25, voor mijn eten frs 30 vooruit en frs 50 145aan den dentist/ verder een visite aan den dokter en 146nog teekengerij – resteert frs 6.–
147Nu is het de kwestie deze maand niet ziek 148te worden/ wat niet makkelijk op te lossen 149is – en wat best wel zou kunnen gebeuren_– 150Maar wij willen toch zien – ik geloof 151steeds dat ik een zekere taaiheid met de 152boeren gemeen heb/ die ook niet veel bijzonders 153eten en toch blijven leven en doorwerken. 154Maak U er ook niet buitengewoon 155bezorgd over_– Kunt gij nog wat 156bij sturen/ goed – maar kan het niet/ 157dan blijf ik het kalm afwachten hoe het gaat_–
2v:6 158Wat mij niet bevalt is dat ik koortsachtig ben 159en ik redeneer er zoo over dat al 160moge ik verzwakt zijn/ ik heb toch een 161zekere zorg gehad om geen ongezond 162voedsel te gebruiken_– Overspanning 163is ook niet overmatig – omdat ik met 164opgewektheid hier ben steeds/ onder alles 165door – dus het is door dat ik zwak 166ben dat het me overspant. Mij dunkt het 167moet losloopen_– Ge begrijpt dat echter 168als het erger werd – en een kwaadaardigen 169'keer nam – men een typhus 170of typheuse koortsen althans zou kunnen door 171te maken hebben_–
172'En eigentlijk zijn de eenige redenen waarom ik 173dat niet zeker verwacht deze – 1 dat 174ik veel buitenlucht heb gehad/ en 2 dat 175zoo als ik zeg/ ik ook als ik me blijkbaar 176'niet krachtig genoeg heb gevoed/ toch 177juist voorzigtigheidshalve het met heel 178eenvoudig voedsel heb gedaan inplaats van de 179vuiligheden der mindere restauraties – en 3 – 180dat ik een zekere kalmte en sereniteit 181heb tegen de dingen in_–
182We moeten dus afwachten verder_– 183Maak U er niet ongerust over want ik ben ’t zelf 184niet eens – ik blijf daarbij dat stel ik kreeg 185eens koorts/ ik te eenvoudig heb geleefd en me 186gevoed dan dat het erg kwaadaardig kan worden 187zoo heel ligt_– De dingen komen après tout niet 188van zelf en alles heeft zijn reden.
189Schrijf mij echter eens spoedig want ik 190heb daar wel behoefte aan_–
191Wat het naar Nuenen gaan betreft ook – 192wil ik wel weten wat ge ’t best zoudt 193vinden_–
194Maar noodig ben ik er niet – want 195iemand als de tuinman Rijke7 b.v. 196kan minstens even goed als ik het 197beredderen wat er van inpakken of 198verzenden te doen zal zijn_
199Tegen Maart echter/ als ’t ergens 200goed voor mogt wezen/ ben ik desnoods 201klaar.