1r:1
1Waarde Theo,
1*Het boek van de Goncourt heb
2ik gisteren avond ontvangen/ ik ben er dadelijk
3in gaan lezen en ofschoon ik natuurlijk het
4nog op nieuw bedaard overlezen moet had ik een
5overzigt van ’t geheel van morgen reeds – dus ik was
6er nog al verlangend naar_1 Dat hij Boucher te
7veel prijst kan ik niet vinden_
8Al wist ik van Boucher niets dan de
9tegenstelling van deze drie dingen/ een rijk
10'blaauw (lucht)/ een brons (mannenfiguur) en een parelmoerachtig wit (vrouwenfiguur)/
11vooral met die anecdote er bij van la duchesse d’Orleans/
12zou ik toegeven dat hij een iemand is in de schilder-
13wereld. Te veel prijst hij te meer hem niet omdat hij
14wel degelijk zegt/ canaille – op de manier waarop
15men zonder den braven burger te kort te doen
16de schilderijen van Bouguereau/ Perrault &c_
17canaille kan noemen. Omdat zij een zeker
18iets navrants en intiems missen/ nietwaar_
19Te meer prijst hij Boucher m.i. niet te veel omdat
20ik geen oogenblik ongerust ben dat Goncourt de
21superioriteit van b.v. Rubens zou
22ontkennen – Rubens die nog productiever was zelfs dan
23Boucher/ niet minder dan hij maar nog meer
24de schilder van naakte vrouwen_2
 1v:2
25Wat bij Rubens zeer dikwijls niet wegneemt
26het navrante en intieme dat ik bedoel/
27vooral niet in die portretten van zijne vrouwen
28waarin hij dan zich zelf is of overtreft_
29Maar Chardin_
30Ik heb dikwijls er naar verlangd van den man iets
31te weten. (Watteau was juist zoo als ik dacht_)3
32Tiers état_ Corot achtig wat bonhomie
33aangaat – met meer verdriet in zijn leven
34en tegenspoed_4
35Het is een prachtig boek. La Tour
36geestig en Voltaireachtig_5
37Het pastel is een procedé dat ik wel wou kennen/
38ik zal het later wel eens doen ook/ als men
39een kop schilderen kan moet men in een
40paar uur ’t kunnen leeren.
41Ik heb verbazend genoten van wat hij
42zegt over de techniek van Chardin_6
43Ik ben meer en meer overtuigd dat
44de ware schilders niet afmaakten
45in den zin waarop men afmaken steeds
46maar al te dikwijls heeft gebruikt – n.l. duidelijk als
46amen er met den neus op gaat liggen_
47De beste schilderijen – juist uit een
48'technisch oogpunt de volmaaktste –  1v:3
49zijn van digt bij bezien toetsen kleur
50naast elkaar en doen hun effekt
51op een zekere distantie_– Dat heeft
52Rembrandt volgehouden ondanks al de moeite
53die hij er door te lijden had (de brave burgers
54toch vonden v_d_ Helst veel beter om reden dat men digt bij het ook kan zien)_7
55Chardin is in dat opzigt zoo groot als
56Rembrandt_ Israels heeft iets dergelijks
57en Israels vind ik voor mij steeds admirable/
58juist in zijn techniek_
59’t Zou te mooi zijn als iedereen dat wist
60en er zoo over dacht/ zou Bonnemort zeggen.8
61Tevens ’t zóó werkena moet men een beetje
62tooveren kunnen/ wat duur kost om te leeren
63en het sombere/ sarkastische woord van
64Michel Ange – ma manière est destinée à faire
65de grands sots9 – is ook waar wat betreft de
66durvers in zake kleur – ook daar is
67’t niet na te doen door de laffen en onzelfstandigen.
68Ik geloof dat ik vorder met het werk_
69Gisteren avond gebeurde mij iets dat ik U
70zoo precies ik kan vertellen zal. Gij kent de
713 knoteiken achter den tuin t’huis – ik heb voor
72de 4e keer er op gesjouwd.10 Ik had drie dagen
73er voor gezeten met een doek ter grootte van b.v. die hut
74en het boerenkerkhof die gij hebt.11
 1r:4
75Het waren die pruikenb havannah blaren – om die
76te modeleeren en den vorm/ de kleur/ den toon te
77geven_– Ik ging er toen s’avonds mede naar
78die kennis van me in Eindhoven die een nog al
79deftige zaal heeft (grijs behang – meubels zwart met goud) waar wij het ophingen_12
80Welnu/ nooit heb ik zóó de overtuiging gehad dat ik
81dingen zal maken die goed doen/ dat ik er in
82slagen zal mijn kleuren zoo te berekenen dat ik effekt
83in mijn magt heb. Dat was Havannah/ zachtgroen
84'en wit-grijs – zelfs puur wit zoo uit de tube. (ge ziet dat
85ik van mijn kant/ al spreek ik over donker/ geen prejugé heb tegen ’t
86andere uiterste/ alleruiterste zelfs_)
87Ofschoon nu die man geld heeft/ ofschoon hij er veel zin
88in had – ik had zulk een tinteling van goeden moed
89toen ik zag dat het voldeed/ dat het een stemming opwekte
90zoo als ’t daar hing door de zachte/ melankolieke
91vrede van die kleurcombinatie – dat ik niet KON
92verkoopen_
93Maar omdat het hem getroffen had heb ik het hem gegeven
94en hij heeft het aangenomen net zoo als ik ’t bedoelde/
95zonder veel woorden/ namelijk weinig anders
96dan – “het ding is verdomd goed”_
97Dat denk ik nu zelf nog niet – ik moet eerst nog eens
98wat Chardin/ Rembrandt/ Oud Hollandsche en fransche lui zien en
99eens goed nog nadenken – omdat ik met wat minder
100verf dan ik b.v. in dit ding gebruikte/ het nog krasser doorwerken
101wil.–
102Wat nu die kennis van me betreft en zijn opinie
103over schilderijen – als iemand met een helderen/ denkenden kop al is het maar een jaar lang dag in
104dag uit stilleven schildert en naar buiten gaat/
105dan moge hij daarom geen kunstkenner zijn/  2r:5
106dan voelt hij zich ook nog geen schilder – maar –
107kijkt niet te min leukerc dan menig ander_
108Er komt bij hem nog dit bij/ dat hij van karakter niet
109is als de eerste den beste. b.v. hij heeft oorspronkelijk geestelijke
110moeten worden – heeft op een zeker moment vierkant
111er voor gepast – en – heeft dat er goed afgebragt/
112wat in Brabant niet precies iedereen lukt. En heeft
113iets breeds en loyaals_ Dit is iets waar Zola eens op
114heeft gewezen – als hij in een gesprek tusschen Mouret
115en diens schoolkameraad/ Mouret ernstig laat
116worden en zeggen dat het hem veel moeite heeft gekost
117om dien tijd en den invloed er van den baas te worden
118in zich zelf/ maar: dat hij wou leven en dat hij leeft_13
119veel die ’t ondernemen te veranderen vallen
120terug/ brengen ’t niet verder dan een zeker kleurloos methodisme omdat zij geen maatregelen nemen kras
121genoeg. Maar dat is bij hem ’t geval niet/ hij is
122een man in zijn burgerwereld.
123Weet gij wel dat de Goncourts etsen en teekeningen
124hebben gemaakt_14 Ge moet
125niet meenen ik onpraktisch ben als ik beslist U
126blijf animeeren ’t zij tot teekenen ’t zij tot schilderen_
127Het zal U niet mislukken ook_– Het resultaat zou als ge
128wildet niet kleingeestig zijn ook_– En juist
129voor den handel/ juist voor het kunstkenner
130zijn zou ’t u een overwigt geven boven zeer velen_  2r:6
131Een overwigt dat men eigentlijk wel noodig
132heeft. Ik kom nog eens terug op die kennis
133van me – het is precies een jaar dat ik hem voor
134’t eerst zag/ toen ik die groote schets van een watermolen
135maakte die ge mogelijk kent.15 (de kleur daarvan juist
136rijpt goed_) Ziehier nu een beschrijving van een studie
137van die kennis van me – eenige daken/ achterkanten van huizen/
138fabrieksschoorsteenen/ donker tegen een avondlucht_16
139Die avondlucht blaauw/ overgaande aan den horizon in gloed/ tusschen wolken van een
140rookkleur met oranje of liever rosse reflecties_ De massa
141huizen donker maar toch nog steenkleur warm/
142een silhouet dat iets sombers en dreigends heeft_
143Voorgrond een vaag terrein in de schemering/ zwart zand/ verlept gras/
144tuingrond enfin waarop enkele zwarte/ naargeestige appelstammen/
145hier en daar een pruikje geele herfstblaren er
146aan.– Dit maakt hij absoluut geheel uit zichzelf/ maar
147is het niet een goede opvatting/ een echte impressie/
148goed gevoeld_– Maar in een jaar is men geen schilder/
149dat hoeft ook niet_– Alleen er loopt reeds een goed ding
150onder door en de hoop is wakker in plaats van dat men zich
151magteloos voor een muur voelt_
152Ik weet niet hoe het mij verder gaan zal_
153Op het oogenblik/ als ik van dien uitmuntenden
154duivel/ die fameuse Latour lees17 – sakkerloot  2v:7
155'wat is het echt – en – wat heeft zoo’n kerel ’t leven (behalve zijn geduchte geldzucht)18
156goed aangepakt en – het schilderen. Ik heb nu pas
157Frans Hals gezien – welnu ge weet hoe ik er vol van was/ U er onmiddelijk lang
158over schreef/ over het in eens er op zetten.19 Wat is er nu een
159overeenkomst tusschen de inzigten van La Tour &c_
160en Frans Hals als zij met pastel/ dat men wegblazen
161zou kunnen/ het leven uitdrukken_20 Ik weet niet
162wat ik doen zal en hoe ’t mij gaan zal maar ik hoop
163de lessen die ik in den laatsten tijd zoodoende neem/
164niet te vergeten: in eens/ kort af maar
165met absoluut geheele inspanning van al
166wat men aan geest en attentie hebben moge.
167Tegenwoordig – niets is me liever dan ’t werk
168met ’t penseel – er mee teekenen ook –
169in plaats van een ontwerp in houtskool te maken_
170Als ik me afvraag hoe de oude Hollanders
171aanlegden sta ik voor de betrekkelijk zoo weinige
172eigentlijke teekeningen_ En wat – teekenen – ze verbazend_
173Maar – ik geloof in de meeste gevallen
174begonnen ze/ vorderden ze/ eindigden
175ze – met hun penseel_21
176Zij – vulden niet in_
177Een Van Goyen – b.v. – ik zag van hem nu pas die
178in de collectie Dupper/ een eikeboom op een duin  2v:8
179in den storm/22 en de Cuyp/ gezigt op Dordt_23
180 Een verbazende techniek – maar – met niets en als
181vanzelf en buiten de verf24 en – doodeenvoudig schijnbaar_
182'Maar – ’t zij in figuur – ’t zij in landschap – wat is
183er steeds onder de schilders een streven geweest
184om de lui te overtuigen van dat een schilderij
185iets anders is dan de natuur in een spiegel/ iets anders
186dan nabootsen/ n.l. herscheppen.
187Ik zou U nog veel willen zeggen over
188wat Chardin vooral mij te denken geeft
189betreffende kleur – en – het niet maken
190van de lokale kleur_ Ik vind het prachtig:
191“Comment surprendre – comment dire de quoi est faite
192cette bouche démeublée qui a d’infinies délicatesses_
193Cela n’est fait que de quelques traînées de
194'jaune et de quelques balayures de bleu!!!25
195Toen ik dit las dacht ik aan – Delftsche
196van der Meer_– Het stadsgezigt in den Haag/26
197als men dat digt bij ziet/ is ongeloofelijk
198en gedaan met heel andere kleuren dan
199men op een paar pas afstand zou vermoeden.
200Gegroet, ik heb niet willen nalaten
201U dadelijk te zeggen hoe mooi ik het
202boek van de Goncourt vind.

203b_ à t_
204Vincent


10 (lucht) < Added later; parentheses added by us..
10 (mannenfiguur) < Added later; parentheses added by us.
10 (vrouwenfiguur) < Added later; parentheses added by us.
48 volmaaktste – < volmaaktste
84 wit-grijs < wit grijs The word ‘grijs’ was added later.
155 (behalve [..] geldzucht) < Added later; parentheses added by us.
182 landschap – < landschap
194 bleu!!!” < bleu!!! The exclamation marks were underlined three times.
top