1*Heden heb ik afgezonden het bewuste 2kistje/ inhoudende behalve wat ik U reeds schreef 3nog 1 Schij/Cimetière de paysans_1
4Ik heb eenige details weggelaten – ik heb willen zeggen 5hoe die ruine aantoont aldaar sedert eeuwen de boeren ter 6ruste worden gelegd in de akkers zelve/ welke zij 7bij hun leven doorwroeten – ik heb willen zeggen 8hoe doodeenvoudig het sterven & begraven gaat/ 9doodleuk als ’t afvallen van ’t herfstblad – niets 10dan een beetje aard omgewoeld – een houten kruisje_ 11De akkers er om heen – zij maken waar 12’t gras van ’t kerkhof eindigt/ over ’t muurtje een 13laatste lijntje tegen den horizon – als een 14horizon van een zee. En nu zegt die ruine tot 15mij hoe een geloof en godsdienst vermolmde/ 16al was ze hecht gegrondvest – hoe echter het 17leven & sterven der boertjes al 18mee ’t zelfde is en blijft/ gelijkmatig uitspruiten 19en verwelken als ’t gras en de bloempjes 20die daar wassen op dien kerkhofsgrond. 21Les religions passent/ Dieu demeure/ 22is een woord van Victor Hugo/ die ze ook pas 23begraven hebben_–2
24Ik weet niet of ge iets in deze twee gevallen 25vinden zult – de hut met mosdak3 deed 26me denken aan een winterkoningennestje_ 27Enfin ge moet maar eens kijken.
28Nu moet ik U bij deze gelegenheid toch 29nog eens uitleggen – waar ik er nieuwe/ 30duidelijke woorden voor vond – waarom 31ik U schreef en schrijf dat ik nog ver 32van secuur ben of uw tegenwoordige 33zienswijs uw definitieve overtuiging 34is.4 Het huis G.&Cie is geen goede 35leerschool om schilderijen/ laat staan 36schilders te leeren kennen. Ik zeg U 37dit als mijn meening – dat men er niet vrij leert 37akijken zelfs_
38Wie hebben ze er groote eer bewezen? 39Paul Delaroche_–
40’k hoef U niet te zeggen hoe Delaroche 41een van de lui was die bitter slecht 42steek hielden – er is eenvoudig niemand 43meer die zijn partij op neemt_–
44Wie ook geen steek houden zal – al is hij beter 45'– ofschoon toch eens of twee keer 46hij iets heel moois maakte – wie ook 47zakken zal – dat is – Gerome.5
48Zijn Prisonnier6 evenwel/ zijn Berger Syrien7 49is gevoeld en ik vind ze zoo mooi als wie 50dan ook en van harte en gaarne_
51Doch verreweg meestal is hij een Delaroche II_ 51aElk hunner/ met den lijsta van den tijd rekening houdende/ is van gelijke waarde. 52Wat ik nu beweer is – dat ik het 53ten allerzeerste waarschijnlijk acht dat 54de heele entourage u met het jaar meer 55vervelen zal.
56Wat ik verder beweer is dat men én 57anderen én speciaal ook zich zelven 58er een slechten dienst mede bewijst zich 59te vervelen. Bij mij heeft het ondanks 60veel wijze leeringen er nooit van harte 61'in gewild het zijn goeden/ praktischen kant 62kan hebben zich “om bestwil” te 63vervelen. Een MASSA lui nu hebben zich 64op een leeftijd van ± 30 jaar nog eens herzien 65en zeer aanmerkelijk gewijzigd.
66Denk in zachtmoedigheid hier eens 67over na – ik zeg U dat van wat ik geleerd 68heb en gehoord heb bij G&Cie over kunst 69niets steek hield. Hoe als men omdraait 70de algemeenheden die daar in tel zijn 71als doodslaanders om kunst te beoordeelen –
1r:4 72n.l. den ouderen of hedendaagschen Delaroche kant op 73te hemelen en de onregtzinnigen verdacht 74te maken – als/ zeg ik/ men zekere gezegdes 75omkeert dan – haalt men in reiner 76lucht adem_– Enfin – kerel – er zijn 77in toestanden en zaken zulke curieuse wendingen 78mogelijk – niet alleenb – maar ook den regel_– 79Het is toch mal – dat ik tevens après tout 80betwijfel of ge in den handel blijft_–
81Ge hoeft niet hierop te attendeeren of er op 82te antwoorden – ik zeg het U als zoo maar eens 83rondweg mijn idee te uiten/ niet om onvruchtbare 84woordenwisselingen te beginnen.
85Maar het is er – une terre enchantée8 – waar 85amen niet vrij is_
86Enfin – ik hoor wel eens of gij het kistje hebt 87ontvangen en of ge er iets in vindt.
88Morgen ga ik schilderen een geval op een ander 89dorp – ook een hut – in kleiner formaat. Ik heb 90het ll. Zondag gevonden op een grooten togt die ik in 91gezelschap van een boerenjongen9 deed – om een 92nest van een winterkoninkje magtig te worden_–10 93'Wij vonden er 6/ het was een plek waar Bodmer 94mede zou hebben gedweept zonder twijfel.11 En het waren 95allen nesten waar de jongen reeds uitgevlogen waren 96zoodat men zonder al te veel gewetensknaging 97ze mee kon nemen. Het was zoo echt/ ik heb ook 98nog andere prachtige nesten. Gegroet/ schrijf eens 99spoedig_ met een handdruk_
102Vóór ge het aan Portier of Serret laat zien/ 103zou ik erg graag hebben gij de beide schijen 104een vernis gaaft.12
105Vooral het boerenkerkhof is erg ingeschoten 106omdat het eerst heel anders op het doek stond 107en ik het eerste geheel heb afgeschrapt_13 108Het was me eerst totaal mislukt – toen 109heb ik korte wetten gemaaktc en van voren 110af begonnen/ aan een anderen kant gaan 111zitten en s’morgens geschilderd/ vroeg/ 112in plaats van s’avonds. Nu/ en het andere 113– dat van de hut – was oorspronkelijk 114een schaapherder.14 De schapen werden 115verl. week geschoren/ ik heb ’t gezien – 116in een schuur op een tafel.
117Ik ben er blij om dat ik nu deze keer 118aan Portier weer iets heel anders kan 119laten kijken. Ik ben overigens druk 120aan het teekenen om over een tijdje 121een paar heele figuren te zenden. 122Doch aan de buitenhuizen – misschien 123zult ge zeggen/ imitaties van Michel/15 ofschoon ze ’t toch niet zijn – 124werkende en gevallen zoekende/ heb ik 125zulke mooie hutten gevonden dat
2v:6 126ik nu toch nog een stuk of wat variaties 127van deze “menschennestjes”/ die me 128zoo doen denken aan de nesten van 129winterkoninkjes – moet uithalen/ 130n.l. ze schilderen.
131Och – men moet niet twijfelen – wie 132tegenwoordig de boeren schildert en hart 133heeft voor zijn werk/ die wint – althans 134een deel/ en niet het slechtste al is ’t nog 135niet ’t grootste – van ’t publiek_–
136Dat neemt niet weg dat mijn einde of 137tweede helft van de maand – nog 138al merkwaardig schraal kan uitvallen_– 139Doch zulks gebeurt de boerenjongens 140ook en – ze amuseeren zich toch_–
141Ik wou ge er Zondag bij waart geweest 142toen wij dien togt hebben gemaakt. 143Ik kwam geheel bemodderd terug want 144wij hadden wel een half uur door een 145beek moeten baden. Maar ’t schilderen 146wordt nu voor mij animeerend en 147capiteux als de jagt – het is een jagt 148dan trouwens ook op modellen en 149mooie plekken. nogmaals gegroet 150en ’t beste U toegewenscht.– Het is al laat 151en ik moet om 5 uur op ’t punt zijn16 dus – adieu_