1*Dank voor het gezondene/ 2ik apprecieer het dat ge het hebt gedaan 3omdat het er zoo op aan komt in 4de wintermaanden/ als ’t model makkelijker 5te krijgen is/ veel te werken.1
6Ge ontvangt over een dag of 3 712 penteekeningetjes naar studiekoppen_2 8Ik voel me après tout ’t meest t’huis 9als ik aan figuur werk. En ’t komt 10me ook voor dat er meer karakter is 11in b.v. die koppen die ik te s’Hage reeds maakte 12en enkele andere figuren/ dan in ’t overige 13wat ik deed_– En ’t zal misschien verstandig 14zijn nog meer uitsluitend me op ’t figuur 15te concentreeren.
16Alleen/ het figuur staat toch altijd ergens in 17en de entourage komt men soms ook van zelf 18toe/ als zijnde het onmisbaar ze te maken.
19Moe wou hierbij schrijven/3 ik maak 20het dus kort daar ik u dezer dagen 21toch die penteekeningen zend_
22Ik weet niet vooruit wat ik doen zal met 23die koppen. doch ik wil het motief uit 24de karakters zelf afleiden_
25Ik weet echter wel waarom ik ze maak 26en waartoe in ’t algemeen_
27Ik ben wel nieuwsgierig vroeger of later 28dat schij te zien dat gij hebt gekregen. 29De Sage zelf begrijp ik nu niet 30precies – wat men er mee wil_4 31Daarom niet/ omdat ge zegt: 32het figuur is Dante achtig – 33doch – het is symbool van een kwaden 34geest die de lui in den afgrond lokt_– 35Zeker kan zulks moeielijk zamengaan 36daar het sobere/ strenge figuurtje van Dante/ 37geheel doordrongen van verontwaardiging en 38protest tegen wat hij had zien gebeuren – 39in protest tegen de gruwelijke middeneeuwsche misbruiken 40'en vooroordeelen – zeker een der opregtste/ eerlijkste/ 41nobelste is die denkbaar zijn.
42Kortom – van Dante zeiden de lui “voilà celui 43'qui va en enfer et qui en revient” –5 44heel iets anders er zelf in te gaan en weer 45uit te komen dan ’t satanieke
1v:3 46anderen er in lokken.
47Gevolgelijk – een dante achtig 48figuur kan men niet een satanieke 49rol laten spelen zonder enorme 50misvatting van karakter.6
51En ’t silhouet van een Mefisto7 is magtig 52anders dan van Dante.
53Van Giotto schreef men in zijn tijd “le premier 54il mit `la bonté´ dans l’expression des têtes 55'humaines”_–8 Giotto schilderde Dante 56en met veel gevoel zooals ge weet want 57ge kent ’t oude portret_–9
58Waaruit ik conclusie trek/ de expressie 59van Dante/ hoe triest en melankoliek/ is 60essentieel een uitdrukking van iets 61oneindig goeds en teers_–
62Satan of Mefisto stel ik me dan ook 63gansch niet Dante achtig voor.
64Doch reden te meer waarom ik wel 65nieuwsgierig ben eens te zien hoe het 66op ’t schij in elkaar zit_–