1*Dank voor Uw brief/ doch zooals 2ge trouwens zelf zegt/ hij is kort_– Ik weet dat 3verscheidenen tegenwoordig al wat gedachtenwisseling is/ 4al wat geen bepaalde zaken of feiten zijn/ overbodig & zelfs 5nonsens rekenen in een brief en dus komen op een zeker zeer 6beknopten vorm/ tevens echter wel wat onvoldoende – te leur 7stellende – wijze van schrijven_– Enfin broer/ ik wou wel 8'gij minder droog er over haddet geschreven (maar kan aan drukte hebben gelegen). Betreffende uw ’t 9 idee er eens wat tijd over te laten heengaan/ dan 10de kwestie op nieuw van alle kanten te bezien/ 11dat vind ik wijs en op zich zelf gansch niet 12verkeerd. Doch gij voegt er nog iets bij aan dat 13voorstel waarop ik u zal antwoorden gansch 14ronduit_– Gij zegt..... denk gij nog eens na of 15vóór het blijven bij G&Cie niet ook nog wel veel gezegd kan 16worden... Welnu broer/ over die kwestie heb 17ik reeds en vroeger en nu meer gedacht dan 18ik U tot nog toe schreef/ en wegens nu gij het mij vraagt 19de zaak eens in zijn vóór te beschouwen zal ik 20in volle opregtheid zeggen hoe ’t mij voorkomt_–
21Weet dan dat meer en meer het mij twijfelachtig voorkomt 22of dat wat G&Cie vòòr heeft werkelijk in den grond 23tot ons heil is/ ik zeg tot t’heil van U zelf/ van 24t’huis en van mijzelf – ik heb het oog op ’t finantieel 25voordeel niet alleen maar tevens op andere twijfelachtige 26voordeelen/ als relatie direkt of indirekt met invloedrijke 27'personen &c_/ kortom alles & alles bijeen zet ik achter 28vóór een vraagteeken_–
29Versta mij wel – er is misschien – neen zeker – en 30’t huis en in mijn eigen leven een crisis geweest waar werkelijk 31geloof ik ons aller leven als ’t ware letterlijk gered is geweest 32door U – een te gronde gaan afgewend door sterking 33en bescherming die wij ontvingen van U – met mij 34bepaaldelijk was ’t critiek_–1 Indien nu ik er toe 35gekomen ben om wanneer ik sta voor een voorwerp 36of figuur in mij zelf te voelen duidelijk/ klaar/ zonder 37aarzeling de kracht dat ik het teekenen kan – weergeven niet 38volmaakt maar wel degelijk in zijn algemeene structuur 39en proportie, goed, dit punt was noodig/ absoluut noodig 40te bereiken en indien ik het bereikt heb/ het is geweest 41primo daarom omdat de ondersteuning van U een 42heg of beschutting was tusschen een vijandige wereld 43en mij/ en ik met de noodige rust 44betrekkelijk alleen maar aan teekenen kon 45denken en mijn gedachten niet uitgebluscht werden door 46fataal overdonderende materieele zorgen_–
47En ’t huis – ofschoon ik er ’t regte niet af weet – geloof 48ik zij ook een groote verpligting aan U hebben_– 49En indirect ook aan G&Cie – dus – ik wil 50ten volle het vóór erkennen voor – 51'tot hiertoe/ maar voor verder? 52zie/ daar rijst het vraagteeken achter goed/ 53achter vóór_
54Indien tot heden de steun van U onmisbaar 55was/ voor ’t vervolg geloof ik dat eene wijziging 56in dezen door mij althans moet op gewerkt worden_ 57Het ontkiemende zaad moet niet aan een bevriezenden 58wind bloot gesteld zijn – zoo was ’t met mij 59'in ’t begin/ als gij er niet geweest waart zoo zouden 60woorden van Oom Vincent/ ni fait ni à faire/ woorden 61van HGT en het er mee gepaard gaande den rug & koelen schouder toedraaien
1v:3 62van hen/ op een critiek moment/ vrees ik/ me fataal 63zijn geweest als een al te kouden wind voor het koren 64dat ontkiemt.2 Doch als het winterkoren een 65wortel in de aarde heeft is het ietwat sterker en 66zoo goed & zoo kwaad als ’t kan pleegt het den winter 67door te maken/ althans moet den winter door.
68En nu broer/ zoude ik het flaauw van mij zelf vinden 69indien ik U zeide/ het geld van U moet blijven, 70alzoo er toe bij dragende om U te doen berusten in 71dat blijven bij G&Cie_
72Ik zeg integendeel – Theo indien gij blijft bij G&Cie/ 73indien dit vastgesteld wordt/ ben ik er zóó 74gedecideerd tegen/ waarschuw U zóó gedecideerd: de 75kunsthandel verraadt U in het einde – dat ik 76daar geen deel in wil hebben U tot zoodanig besluit 77te dringen door zelf hulp te behoeven_
78En ofschoon ik hoop dat wij even goede vrienden 79zouden blijven en steeds broers ons voelen/ ik herhaal/ 80het is mijn voornemen Uw finantieele hulp te 81weigeren zoodra gij vast aan G&Cie u verbind/ 82wegens zoodanig besluit ik zoude beschouwen als 83zullende het U in ’t einde berouwen en brengen in een positie 84waarvan gij zeggen mogt: was ik er nooit in gekomen/ en 85alsdan zoudt gij tevens de gedachte hebben: waarom 86hebben mijn broer/ mijn ouders mij toen er toe 87gebragt_– Daar wil ik niet aan mee doen/ 88u tot die beslissing te brengen_ gevolgelijk 89hoe ik au fond denk over “wat G&Cie vóór(?) 90'heeft” weet gij nu in alle rondborstigheid.
91Wat ik dan zoude beginnen? ja bijvoorbeeld het 92trachten er op te brengen mij te caseerena bij een illustratie 93of enfin het eerste het beste n’importe quoi doen waarvoor 94gij zelf misschien een gelegenheid zoudt weten of 95'iets mij kunnen zeggen – b.v. van Moniteur universel3 – 96wat ik anders niet als het meest wenschelijke beschouw. 97Doch geheel op mij zelf staande zoude ik misschien 98een kans wagen te Parijs of te Londen of te s’Hage/ 99enfin in stad aan drukkerij of illustratie tevens 100'zoekende teekeningen of schilderijen te 101maken en te verkoopen natuurlijkerwijs en daarna ’t weer zien te 101abrengen op Drenthe_–
102Ik zoude echter alsdan juist zelf mij in 103een vervaarlijken klem willen brengen om mij 104te dwingen tot productief zijn en de tegenwoordige 105ressource zelf verzoeken op te houden.
106Doch broer/ dit voor ’t geval gij blijft bij G&Cie/ 107en voor het andere mogelijke geval dat gij zelf 108U decideerd op schilderen zouden wij van zelf de 109persing van een vervaarlijken nooddwang 110achter ons hebben en in die omstandigheden 111elkaar door trouwe kameraadschap sterken moeten_ 112Maar ofschoon voor de ondersteuning hebbende 113en steeds zullende houden eene dankbaarheid waarvoor 114alle woorden & uitdrukkingen te flaauw me voorkomen/ 115mijn voornemen voor ’t vervolg is vast/ indien 116gij blijft bij G&Cie zoo zal dit net precies mij 117tot de beslissing dringen hierboven 118vermeld/ ofschoon steeds onze vriendschap blijven zal 119in elk geval tenzij gij er bezwaar in zien zoudt 120met mij te doen te hebben_
121Is het – en ik acht ook nu dit niet gansch onmogelijk – 122dat de omstandigheden minder dan Uw eigen ziel 123'U brengen tot het schilderen/ goed/ dan spreekt 124het dunkt me van zelf wij de handen volkomen in een 125slaan tot één zelfde doel en streven_–
126Maar betreffende het mij inwerken in de 127gedachte om het goed(?) te vinden gij door 128zoudt zetten bij G&Cie/ het voor(?) er van 129te overwegen – Ge ziet van welken 130aard mijn overwegingen zijn_–
131Kortom indien ik schreef zoo als ik schreef in een & anderen brief/ 132het is te beslist dan dat ik later zou zeggen/ neen maar ik 133vind het nu toch weer goed. G&Cie heb ik eigen ervaringen van 134in ’t verleden/ een blik daarop/ een blik op het tegenwoordige/ 135tevens een blik in de toekomst doen mij komen op 136een Beware!4 En voor me zelf beschouw ik Parijs als ontzenuwend 137en voor goed zou ik er geen heil in zien er te zijn/ noch voor 138me zelf noch voor U. Zelf zou ik misschien een tijd er moeten 139wezen/ zekere relaties (te s’Hage mij gecoupeerd al te zeer) moeten 140zien te krijgen/ maar zoo veel mogelijk blijf ik buiten 141en al wat geen schilderen of teekenen is reken ik voor mij bijzaak. 142adieu kerel, laat overigens tijd er over heen gaan, en ontvang een 143hartelijken handdruk in gedachten/
144Nu broer/ ge weet ik had Wisselingh beloofd hem nog 145vóór den winter een paar studies uit Drenthe te laten 146kijken_5 Ik stuur nu heden af 6 studies/6 laat gij als ge zoo goed 147wilt zijn die eens aan hem kijken bij gelegenheid/ bij wijze van een klein 148teeken van leven_ Ik denk evenwel niet dat ze in de termen 149van verkoop kunnen vallen natuurlijkerwijs_
150Het buiten schilderen is uit want het is al te koud dezer dagen_– 151Maar wat zou het mij een rust zijn indien ik voor vast mij 152vestigen kon in deze streek.
153De huishuur is zeer gering/ als men maar gezelschap had 154zou het zoo’n heerlijke zaak zijn een boerenwoning te huren 155en alles solide en minder precair dan in een herberg 156op zijn pooten te zetten.
157Enfin zoo als gezegd/ laat ons onze ziel bezitten in 158lijdzaamheid/7 den loop der dingen zich laten beslissen_ 159Alleen een huis te nemen is zoo erg melankoliek en 160kil_– Er moet een beetje leven zijn in de brouwerij om 161de dingen te doen vlotten en stagnatie te voorkomen.
162Maar Theo wat is het onuitsprekelijk mooi hier. 163Ge kunt dat in mijn studies nog volstrekt niet 164zien_ Uit te drukken hoe het eigentlijk hier is 165moet ik nog veel bij leeren en is ook een kwestie 166van den tijd.
167Een ding verklaar ik U/ dat op mij dit land een 168invloed van mij tot rust/ tot geloof/ tot moed 169brengen heeft en dien invloed hebt gij geloof ik 170zelf ook noodig – zou het aller aller beste voor U 171wezen – U Uw zelf/ Uw ziel doen terugvinden/ 172maar degelijker en voller dan in den tijd van 173het molens teekenen.8 Maar ik vrees gij beschouwt 174wat ik zeg als een spel van mijn verbeelding/ mijn 175woorden als in de lucht en zonder grond_–
176En het is dan ook hoogst moeielijk/ dat geef ik toe/ te weten 177wat men doen moet. Het geld speelt een brutalen rol 178in de maatschappij en dat gij zulks gevoelt is een gevoelen 179dat betrekkelijk ik ook heb_ Alleen bij mij is er een 180zoo levendige hoop het schilderen juist onze eigentlijke 181werkkracht zou losmaken en toch ons er boven op houden/ 182al moesten de eerste jaren hoogst bezwaarlijk zijn.
183Kom ik om dan kom ik om/ is ’t eenige men er in zeggen kan.
184'Betreffende dat ik zeg/ indien gij beslist blijft bij G&Cie zoo 185reken ik me verpligt uw ondersteuning te weigeren/ meen niet 186dat van mijn tegenwoordig werk ik hooge gedachten heb. 187'Neen ik ken daar b.v. geen handelswaarde aan toe maar 188mijn idee is/ ik wil toch zonder beschutting/ meer dan anderen 189hebben/ werken/ en niet omdat ik er nu al ben maar omdat ik geloof 190'“je grandirai dans la tempête”9 zal ik me er dus inwerpen. 191Ge zult vragen/ wat is mijn bedoeling met te zeggen 192'“vast of beslist blijven bij G&Cie”?
193Ziehier – nu staat de winter ons voor den neus en nu 194zit ik hier midden op de hei en wat kan ik direkt doen 195om iets te wagen anders dan werken?
196Maar gesteld tegen ’t voorjaar/ b.v. maand Maart/ 197zijt gij nog bij G&Cie en wel op goeden voet/ zonder 198weggaan in perspectief_ Alsdan zou ik dit reeds 199vast en beslist blijven noemen en alsdan een 200andere rigting zoeken in te slaan/ of liever 201me toe dwingen door een vervaarlijken klem der 202dingen.
203De fortuin begunstigt de dapperen/ zegt het spreekwoord/10 204waar misschien wel iets tegen te zeggen is evenwel/ maar 205enfin den grond er van geloof ik beslist eene 206daadzaak is/ evenzeer als het tegenovergestelde/ 207dat op moreele zwakheid of gebrek aan moed eene 208soort fatale verdoemenis rust in ’t eind.
209Gevolgelijk mijn plan is steeds te wagen 210liever te veel dan te weinig/ stoot men dan 211zijn hoofd wegens te veel/ enfin dan stoot 212men het_ Genoeg/ mijn behoeften wil ik niet 213drangredenen zullen zijn voor U om te blijven/ 214wilt gij blijven/ blijf/ doch niet om mijnentwil als ik 215zelf het uw besten weg maar al te beslist niet vinden zal.
219Vat wat ik zeg niet verkeerd op, nietwaar, als had 220ik persoonlijk in geval ge blijft iets tegen U. Want ook dan vind ik U goed zoo als ge zijt_ 221Alsdan is het absoluut niets anders dan eene kwestie dat 222ik niet wil er kunne met mogelijkheid billijkerwijs gezegd worden 223ik ooit zou toestemmen gij zoo iets als tegen Uw zin in een vak zijn 224met mijn medeweten/ meer of minder om mijnentwil zoudt hebben gedaan/ 225je ne veux point que la poche d’autrui pâtisse de mes hardiesses_–11