1*Terwijl ge op reis zijt wilde ik toch nog eens 2schrijven. Dank voor zending boeken. Mes haines van 3Zola zou ik op willen toepassen Zola’s eigen woorden 4betreffende Hugo/ “je voudrais démontrer qu’étant 5donné un tel homme sur un tel sujet/ 6'le résultat ne pourrait être un autre livre qu’il n’est”/ 7verder bovendien Zolas eigen woorden bij die zelfde 8gelegenheid: je ne cesserai de répéter/ la critique 9de ce livre, telle qu’elle s’est exercée/ me parait 10une monstrueuse injustice_1
11Regt graag begin ik in dezen te zeggen dat ik dus 12niet ben onder degenen die Zola dit boek 13kwalijk nemen.2 Ik leer er Zola door kennen/ 14ik leer er Zolas zwakke zij door kennen – onvoldoende 15begrippen in zake schilderkunst – préjugés in 16plaats van jugement juste in die speciale affaire. Maar, amice, zal 17ik aan een vriend geërgerd worden om reden 18van een fout in hem – dat zij verre. Integendeel 19ik heb hem om zijn fout eigentlijk gezegd te liever. 20Dus ik heb met een geheel eigenaardig gevoel 21de artikels over den Salon gelezen. ik vind 22het enorm verkeerd/ gansch en al mis/ behalve 23gedeeltelijk de appreciatie van Manet – ik vind 24Manet ook knap – maar erg interessant/ Zola 25over kunst/ soortgelijk interessant als b.v. 26een landschap van een figuurschilder/ ’t is zijn 27genre niet/ ’t is oppervakkig/ onjuist/ maar 28wat een opvatting – niet doorgevoerd – que 29'soit – niet regt duidelijk – que soit – maar 30’t geeft te denken en is oorspronkelijk en 31tintelend van leven althans. Maar mis is 32het en zeer onjuist en op losse schroeven.
33Zeer interessant hem te hooren over Erckm. Ch.3 34Hier slaat hij minder in ’t wilde dan als hij over 35schilderijen begint en is zijn critiek soms weerga’s 36raak. Ik permitteer hem met pleizier Erckm. Ch. 37te verwijten een zekere mate van egoisme 38in zijn moraal4 te mengen. Verder is ’t juist als hij zegt Erckm. 39niais wordt als hij ’t Parijsche leven gaat beschrijven 40en hij er niet t’huis in is. Vrage naar aanl. van die critiek 41evenwel bij wijze van weeromstuit/ is Zola wel thuis in den 42Elzas/ en ware hij er t’huis/ zou hij dan niet meer belang stellen 43in de figuren van Erckmann, die zoo mooi zijn als 44Knaus & Vautier_
45Betreffende t’mostaardzaadje egoisme in de meeste karakters 46waar Erckm. partij voor schijnt te trekken/ in de oude Rabbi 47David en in Wagner en in Thérèse vind ik die 48ietwat egoiste Erckmann Chatrian subliem worden5 49en dès lors is hij voor mij hors ligne.
50Zola heeft met Balzac gemeen dat hij weinig 51afweet van schilderen. Twee schildertypen in 52Zolas werken/ Claude Lantier uit le ventre de Paris 53en een in Therèse Raquin/ vind ik net zwakke schimmen 54van Manet/ een soort impressionisten.6 Enfin. 55Nu/ Balzac’s schilders zijn enorm zwaar op 56de hand/ erg vervelend.7
57Nu wou ik hier over nog wel doorpraten maar ik 58ben geen criticus_– Alleen ben ik blij/ dat wou 59ik nog zeggen/ dat hij Taine zoo eens raakt.8 dat 60mag Taine wel eens hebben want Taine is soms 61agaçant in zijn mathematische analyse_ 62Toch geraakt hij daarmee (Taine) tot 63merkwaardig diepe gezegden. Zoo las ik een woord 64van hem – over Dickens en Carlyle/ “le fond du 65caractère anglais, c’est l’absence du bonheur.”9 66Nu wil ik op de meerdere of mindere juistheid niet 67aandringen/ alleen zeggen dat zulke woorden 68bewijzen zijn van zeer diep nadenken/ kijken met 69de oogen in de duisternis tot men er nog 70wat in ziet waar een ander niets meer ziet.– Dat woord vind ik mooi/ 71almagtig mooi en zegt me meer dan duizend 72andere woorden over de kwestie en in dit geval alle 73respect voor Taine.
74Nu/ ben blij de Boughtons – Abbeys op mijn gemak eens 75te kunnen bekijken_ In the potatoe field vind ik ’t mooist 76van alles/10 en de klokkeluiders van Abbey.11
77Tekst ietwat droog/ ietwat vol van verhalen over 78hotels en antiquiteitenkooplui12 – las ’t met pleizier_ 79waarom – om de zelfde reden als ’t boek van Zola. 80om de persoonlijkheid van den man die ’t schreef_
81Hebt ge gemerkt Zola Millet niet eens noemt.13 82Toch las ik van Zola een beschrijving van een boerenkerkhof 83en een sterfbed en begrafenis van een oud boertje, zoo mooi als 84of ’t Millets waren.–14 Dus is deze omissie een 85kwestie van niet met ’t werk van M. bekend zijn, 86waarschijnlijk.
87Nu kan ik U vertellen dat ik een ongemeen mooi blad 88heb gevonden van T. Green/ den broer ofzoo van C.G.15 Het is een 89feest in ’t Vondeling huis te Londen/ een soort weesmeisjes aan 90tafel.16 O ge zult er mee dweepen.
91Van hem nog bovendien een kleiner/ “a city congregation”/17 92zoo fijn geteekend/ zoo exquis gedaan als Braemar 93van onzen vriend J_ Mc L_R.18
94Van dezen sphinx J_ Mc L.R./ wiens naam we tot heden niet 95konden ontcijferen doch wien ik veronderstel een broer is 96of althans familie van W_M.Ridley/ vond ik nog twee 97bladen/ the ascent of Mount Vesuvius19 en a game of football.20 98beiden goed, doch zóó mooi niet als de Braemar coach. 99Bovendien ken ik van hem nog een zalmvisschers21 en heb ik 100'een “vrijwilligers in ’t kamp” – welk laatste blad mij licht 101gaf betreffende den naam.22
102Nu/ verder van A_ Hunt een processie monniken in de sneeuw/23 103zoo mooi als een Legros. van W.M. Ridley London bridge 104en emigranten;24 van Bückmann twee markten/ 105bijzonder breed en brutaal vierkant geteekend_25
106Van Barnard Hampstead Heath26 – first to come – last to go.27 107How the poor live.28
108Van Hopkins Kinderen aan ’t zeestrand/29 zeer fijn van toon/ 109van Millais zelf een mooi blad Xmas stories_30
110'Van Birket Foster Winterlandschappen/ Kersttijd/31 erg gezellig/ 111twee importante Gavarnis 1e kwaliteit/ forts de la halle/32 112Dames de la Halle/33 en les Etrennes_34
113Dan Regameys – mooie japansche sujetten35 114en een heel groot blad van hem/ een meesterstuk/ 115The diamond field/36 en ook nog een andere 116groote compositie/ le boeuf gras_37
117En van M.F. een blad van middelsoortgrootte/ 118voorstellende den tredmolen in een gevangenis/38 zoo 119mooi als een Regamey.
120Van ik weet niet wie een prachtig ding over de 121staalfabrieken te Sheffield/ heet “the Forkgrinders”_39 122’t is de manier van Edmond Morin/ diens meest 123geserreerde en concise manier n_l.
124Ge ziet/ dit is zoo heel veel niet maar ’t zijn allen 125mooie dingen en die ik een aanwinst reken.
126Van Howard Pyle een heel mooi vrouwenfiguur.40 127Van S. Read ook mooie landschappen.41
128misschien nog meer maar dit is zoo wat ’t voornaamste_
129Hoe gaat het U op reis – indien ge reeds weg zijt – met het 130teekenen.
131ik ben bezig aan de aardappelwroeters/42 heb nog een 132enkel figuur van een oud man en eenige ruwe 133studies van figuren uit den tijd van den aardappel- 134oogst.43 Een onkruidverbrander en een kerel met 135een zak en een met een Kruiwagen &c.44 136Als ge van de reis komt hoop ik ge spoedig eens 137Uw bezoek weer doorzet.
138Dan heb ik nog weer een zaaier/ misschien ’t zevende 139of achtste figuur dat ik er voor maak.
140Dit maal heb ik hem eens in de ruimte gezet/ op een 141groot veld met kluitjes aarde en een lucht_45
142Ik zou Zola wel eens die vraag willen doen 143welke ik aan meer andere lui zou willen doen_ 144Zeg eens – zou het dan waar zijn dat er geen 145onderscheid is tusschen b.v. een roodaarden schotel 146met een kabeljaauw erop en b.v. ’t figuur van 147een spitter of een zaaier. Is er of is er niet 148onderscheid tusschen Rembrandt & v. Beijeren 149(technisch even knap)/ tusschen Vollon en Millet?
150Hebt ge reeds gelet op dat nieuwe tijdschrift/ Pictorial news.46 er staan 151soms goede dingen in maar de meesten niet veel bijzonders.
152Amice ik wou we nog wat meer met elkaar konden 153zijn. Maar qu’y faire. Schrijf nog eens als 154ge er den tijd & lust toe hebt_ Summer numbers 155Graphic & London News vind ik niet heel bijzonder. 156 Graphic heeft echter een mooie Caldecott/47 dat’s ’t beste.48 157En enkele Reinhardts/49 niet van de besten. London News 158weer Caton Woodvilles.50
159Ge zult die bladen waarover ik U schrijf 160wel interessanter vinden. Diamond field van 161Regamey is op ’t eerste aspect geenszins aangrijpend 162maar men vind het hoe langer hoe mooier_ 163De T. Greens zijn chefs d’oeuvre.
164Mijn broer schrijft me over een bijzonder mooie 165tentoonstelling te Parijs, dite “des cent 166'chefs d’oeuvre”.51 adieu amice/ goede reis/ 167denk eens om te schrijven/ als er nl. tijd voor is_