1r:1
1Waarde Theo,
1*Dank voor Uw brief en het ingeslotene.
2De berigten omtrent Uw zieke vind ik zeer gunstig, geluk
3er mede, het opleven van uit die anemie reken ik
4bepaald een gevolg te zijn van dat er werkelijk weer
5hoop en levenslust in het hart gekomen is doordat zij
6sympathie en goedheid ondervonden heeft.

7The heart that is fainting
8May grow full to o’erflowing
9And they who behold it,
10Shall wonder and know not
11That God at its fountains,
12Far off – has been raining_1

13Nu zult ge reeds ontvangen hebben, althans ik verzond ze
14gisteren middag, eene zeer ruwe schets van een aquarel.2
15Dit tot antwoord op Uw vraag daaromtrent.
16Toch is deze niet direkt van nu_ Een paar maanden
17geleden begon ik ze en sedert heeft ze nu en dan
18eenige vegen gehad. Is echter in onbehouwen
19toestand gebleven. Sedert maakte ik een groot
20aantal studies, geteekende n.l., van figuren en
21vooral ook van koppen. Juist ook met het
22oog op dergelijke scènes als deze schets
23voorstelt/ waar het afmaken daarin moet
24bestaan dat men teekening & karakter
25brenge in koppen/ handen/ voeten
26vooral.
27Waarom ik ze stuur – omdat ik meen gij
28er duidelijker dan in een aantal andere
29schetsen die ik in aquarel nog gemaakt heb
30in zien kunt dat ik de dingen goed
31krachtig van kleur zie – frisch in een grijs
32waas_– Hoe onaf en gebrekkig/
33ziehier een brok straat zooals
34ik de Geest enz_ of de Jodenbuurt3 zoek
35weer te geven. Deze schets is niet iets toevalligs/
36allerlei scenes die ik zie kan ik tot op die
37hoogte en die betrekkelijk reeds sprekende
38kleur en toon krijgen. Als ge nu dit
39blad vergelijkt bij de dezen winter gezonden lithographies
40en teekeningen van koppen dan zult gij uit
41die diverse mislukkingen mijn streven duidelijk zien.
 1v:2
42Die groote studies van koppen b.v./ waarvan ik
43er nog veel anderen heb met zuidwesters b.v./
44met omslagdoeken en witte mutsen en hooge
45hoeden en petten/ ze moeten dienen voor
46dergelijke composities als die ik U nu zend.
47Ik zal echter nog door meer mislukkingen
48heen moeten. Want ik geloof dat bij aquarel
49het veel op groote handigheid en snelheid van
50werken aankomt. Men moet werken in het
51halfnatte om harmonie te krijgen en
52heeft dan niet veel tijd tot bezinnen_
53Het komt dus niet op een stuksgewijs afmaken aan –
54neen – men moet zoo die 20 of 30 koppen
55haast in eens er achter elkaar opzetten_
56Zie hier een paar
57aardige gezegden omtrent aquarelleeren/
58“l’aquarelle est quelque chose de diabolique”/4
59en het andere woord is van Whistler die zeide/
60ja ik heb dat in twee uur gedaan doch
61ik heb jaren gewerkt om zoo iets in twee uur
62te kunnen doen.–5
63Genoeg dus hierover – ik houd genoeg van
64het aquarelleeren om het nooit geheel te laten/
65telkens zit ik er weer in te scharrelen_
66Doch de grond van alles is figuurkennis_
67Zoo dat men de kerels en wijven en kinderen
68in alle mogelijke acties grif teekenen kan.
69Ik werk dus ’t meest daarop want ik meen
70niet dat men langs een anderen weg
71komen kan tot wat ik wil_
72En ik zoek mij op te werken tot een
73hooger standpunt van kennis en handigheid,
74meer in ’t algemeen/ dan wel dat ik mij
75bekommer om ’t afmaken van b.v. deze of gene
76schets. Als ik een maand geteekend heb maak ik eens een
77'paar aquarellen b.v./ als bij wijze van het dieplood uitwerpen/
78ik zie dan telkens dat ik wel ’t een of ander gevonden heb doch er
79weer nieuwe bezwaren komen kijken. Ik begin dan op nieuw te
80ploeteren om die te boven te komen.
 1v:3
81Betreffende de verf/ die is werkelijk op
82en niet alleen dat maar door een en
83andere betrekkelijk groote uitgaven
84ben ik eer
85uitgemergeld dan à court.
86Het voorjaar komt aan en ik zou wel
87weer eens wat willen schilderen ook_
88Dus ligt het voor een zeker deel daaraan
89dat ik nu op ’t moment niet aquarelleer.
90Doch ik ben er niet te min indirect steeds aan
91bezig en door de verandering van het atelier/
92nu ik meer effekten van clair obscur zal
93kunnen bestudeeren/ zal ik ook in Black & white
94teekeningen hoe langer hoe meer met ’t penseel
95gaan werken en schaduwen en vlakke tinten6
96er in wasschen met neutral tint/ sepia/ OI inkt/
97Cassels aarde/7 en lichten uithalen met chineesch wit_
98Herinnert ge U mij verl. zomer te hebben meegebragt
99stukjes bergkrijt? ik probeerde er toen mee te werken
100doch ’t ging niet. Zoo bleven een paar stukjes liggen
101die ik dezer dagen weer eens opnam; ingesloten een
102krabbel er mee gedaan_8 ge ziet/ het is een warm
103eigenaardig zwart. Ik zou erg graag hebben
104gij b.v. dezen zomer er nog wat van meebragt/
105’t heeft een groot avantage – de stevige
106stukken zijn veel prettiger om in de hand
107te hebben bij ’t schetsen dan een pijpje conté
108waar men geen houvast aan heeft en telkens
109breekt. Dus voor ’t buiten schetsen is het heerlijk.
110Enfin Kerel – het is moeielijk
111om alles te schrijven en Uw vraag
112over aquarel wilde ik niet in woorden
113alleen beantwoorden. Niet gaarne
114zou ik hebben iemand alleen deze schets van mij
115zag omdat ik in deze schets zelf niets
116goed vind dan het generaal aspect
117en met de figuren zelf zal worstelen tot ik er
118dat in krijg in aquarel ook wat ze in de lith_
119begonnen te krijgen/ nl. meer teekening & karakter.  1r:4
120Het is niet pleizierig schetsen te maken als de
121gezondene en dan niet ze af te kunnen krijgen/
122ik heb hier zelf zoo vreesselijk het land aan dat
123ik ze zeer spaarzaam maak/ enkel bij wijze van
124eens te kijken of ik dit of dat gevonden heb en hoe
125ver ik er mee sta. Toch heb ik nu weer
126hoop en lust juist omdat ik weer een groot
127aantal studies achter den rug heb.
128Ik denk dat de verandering van ’t atelier
129mij een stoot zal geven vooruit/ niet den
130eersten dag maar als ik er eens een paar
131maanden mee gescharreld heb.
132Want dergelijke effekten als de gezonden aquarel
133kan ik nu voor een deel weerga’s goed thuis
134bestudeeren met modellen.

[sketch A]
135Ziehier de ramen van
136onderen digt gemaakt
137zoo dat het licht van
138boven op de groep
139figuren valt.
140Zóó kan ik ze
141op ’t atelier plaatsen
142en krijg dan b.v.
143de kantlichtjes boven
144op de figuren.
145Zooals op de aquarel.
146Ik heb hier reeds
147naar gezocht met
148den weesman/ de vrouw en de kinderen – ik krijg
149prachtige dingen. Lust om ze te maken
150mankeert me niet maar ik prepareer me
151op nieuwe mislukkingen die echter hoop
152ik iets in zich zullen hebben dat maakt
153dat ze eer moed geven dan dat men er
154den moed door verliest/ al zijn het mislukkingen.
155Van hetgeen gij zondt moest dadelijk een boel af en
156ik wou ge nog wat hadt, doch schik het zoo als ’t het
157beste uitkomt. ik heb zooveel werk nu dat ik varieeren
158kan zoo als ik wil. Ik verlang zeer naar Uw
159komst juist om U de studies te laten zien en
160over ’t werk te praten. adieu/ nogmaals dank –
161met een handdruk_

161*t. à t.
162Vincent
 2r:5
163Het zijn zeer groote
164stukken bergkrijt
165die gij medebragt verl.
166jaar – die zijn het die
167ik bedoel/ juist door
168dat zij grooter zijn
169hoeft men geen
170teekenpen9 te gebruiken_
 2v:6 [sketch B]

77 uitwerpen, < uitwerken
163-170 Het [...] gebruiken. < Van Gogh wrote the PS on the back of the envelope with the enclosed sketch.
top