1*Regt hartelijk dank voor Uw 2brief en hoogst welkom was mij ’t ingeslotene/ 3het helpt mij terdeeg.1 Ik begin met U te 4zeggen dat het een pak van mijn hart is 5het verleden van de vrouw over welke gij schrijft iets 6heel anders is dan wat ik eerst onwillekeurig gedacht 7had. Dat n.l. zij niet alleen misère gekend 8heeft of bekrompenheid doch ook iets anders 9zoodat ik meen dat zij veel meer dan eene 10vrouw die van jongs aan door de misere 11gekrenkt is en niet beter weet of ’t hoort zoo/ 12U ten volle apprecieeren zal/ ook wat beschaving en 13ruimere begrippen aangaat. Aan ’t geen 14ge zegt omtrent lezen b.v. zie ik dat zij een gevoel 15heeft ’t welk 16veel andere vrouwen absoluut niet 17hebben. Maatschappelijken stand en haar 18lotgevallen dragen er toe bij om haar 19te karakteriseerena en/ dunkt mij/ geschikt te 20maken voor U. Ja – als zij beter wordt – 21zoo zult ge wel dubbel en dubbel gelukkig 22zijn. 23En ik zou van harte wenschen zij 24Uwe vrouw werd want het leven wordt door eene 25vrouw zoo iets heel anders. En eene vrouw als zij/ 26wat is ze zonder man die haar waardeert 27en begrijpt_– Iets navrants – ja/ ge zegt 28het wel/ iets als een geest of schim_–
29Zie/ daar zou ze weer toe vervallen (ook 30al waren haar omstandigheden & zelfs gezondheid 31anders) als gij weg waart/ vrees ik.
32En met U mijns inziens zou een oneindig 33inwendig geluk zoowel voor haar als voor U 34binnen ’t bereik liggen/ voortvloeiende juist uit 35het bewustzijn van niet meer alleen te zijn.
36Het is voor ons mannen ook wel eens bitter 37hard/ dat alleen zijn.
38Doch: de poezij van Israels zonder iemand 39die ’t verstaat – zie/ dat is iets zóó erg bar 40'dat het haast ’t hoofd niet in wil en men 41het begrip er niet van vasthouden kan.
43Het woord van Michelet is diep/ 44Pourquoi y a t il une femme seule sur la 45terre?2 Gij zeidet eens/ of liever schreeft het/ ernst 46is beter dan de fijnste raillerie_3 nu juist/ is 47het hier ook zoo niet mee. Moet men zoo’n figuur 48niet ernstig opvatten?
68ik bedoel – het leven van ons mannen is zoo afhankelijk 69van onze relaties met de vrouwen/ en omgekeerd is het 70natuurlijkerwijs evenzoo/ dat het mij voorkomt men niet 71met de vrouwen spotten moet of het ligt achten. Als 72men goed leest zijn de petites misères de la vie conjugale van 73Balzac zeer/ zeer ernstig en goed/ trouw gemeend/ niet om te 74scheiden doch om te vereenigen doch dat zien niet allen er in.4 49Mij dunkt dat in het werk van Ary Scheffer gij haar 50ook terug zult vinden.
51Toen ik Uw schrijven las frappeerde ’t me dadelijk 52dat gij hier te doen hebt met een persoon die 53b.v. met U zal kunnen zich verplaatsen 54in het verleden/ die zal leeren zien in 55kunst wat gij ziet en dat is veel waard. 56Ik wensch er U geluk mede kerel/ dat zij 57eene zoodanige vrouw is/ naar ’t geen ge 58beschrijft/ dat het woord van Michelet op haar 59toepasselijk is/ “Une dame c’est une dame”_5 60Betreffende lectuur zoo komt mij het werk 61van Michelet voor iets te zijn wat 62haar stemming en toon zal geven_
64En de lectuur die MICHELET zelf wenschelijk acht voor 65eene vrouw is l’imitation de Jesus Christ van Thomas 66à Kempis6 – natuurlijk de oorspronkelijke uitgaaf/ niet 67het verknoeide wat door de geestelijkheid verdraaid is.
75Doch van Fransche literatuur weet ge al 76ligt meer dan ik. Het boek van Thomas à Kempis 77is zoo mooi als b.v. Ary Scheffers Consolator/7 78het is iets dat men bij niets anders kan vergelijken. 79Maar ik heb er wel eens uitgaven van gezien 80die geheel met opzet verdraaid en veranderd waren 81door dat aan elk hoofdstuk was toegevoegd 82een soort uitlegging die afschuwelijk was. Zóó 83heb ik er nog een zelf waar ik me eens aan bekocht 84heb. En weet ge wat mij voorkomt iets uitstekends 85te zijn/ juist als een zieke frissche lucht uit 86het boek moet inademen_– Het is la nature 87chez elle van BODMER met den tekst van 88Theophile Gautier. De oude serien/ 89verkrijgbaar aan de Illustration of 90Monde illustré. Doch ik zag onlangs een 91Nat. chez. elle die veel dunnerb en minder 92frisch was dan de eerste series en waar de tekst 93ook niet van Th_ G. was geloof ik. Waarschijnlijk later door Bodmer 93agemaakt toen hij wat van zijn eerste entrain verloren had_8
94Kerel ik heb met zoo’n pleizier visscherskoppen 95geteekend met den bewusten zuidwester/9 96waarop toen ik hem kreeg de vischschubben 97nog vastgeplakt zaten.
98'Het gevoel dat gij op Uw wandeling naar het gasthuis of ziekeninrigting zult gehad 99hebben den dag dat gij haar bezocht nadat 100zij de operatie had ondergaan – is dat niet 101een van die dingen waar men haast niet 102over spreken kan/ zoo sterk zijn die emoties – 103althans toen gij me schreeft over die operatie 104dacht ik terug aan verl. zomer toen ik 105de vrouw bezocht den dag van haar bevalling.10
106Ge schreeft onlangs over zekeren Laurens die meestal 107groote teekeningen of schilderijen maakte_– Nu wist ik niet 108wie hij was (tenzij een die oostersche landschappen &c_ maakt)11 maar 109heden zag ik eene ets van Courtry naar een schij van Jean Paul 110Laurens/ eene scène uit den revolutietijd/ en vond die zeer 111mooi/ vooral wat sommige typen en koppen betrof.12 112Maar dat zijn schilderijen misschien niet zoo mooi doen 113als de ets acht ik zeer wel mogelijk. Blijft het werk 114van Jules Goupil nog mooi? Zulks te vragen 115daar komt men toe als men mannen als b.v. 116Emile Wauters en Hoeterinx hun krachtige 117grepen in de werkelijkheid ziet verwisselen voor 118zaken die/ ja precieus en ook fijn gevoeld zijn 119doch het stoute van hun eerste werk niet halen 120en haast eene zekere bedeesdheid verraden. 121En als ’t zoo gaat/ dat is jammer.
122'Om stout te blijven – als Israels b.v. – 123wat zijn er weinig die het volvoeren.
124Ik zag onlangs eene nieuwe uitgaaf van 125de prenteboeken van R. Caldecott en 126kocht er twee van/ n_l. illustraties bij Washington 127Irvings Sketchboek/ welke 2 te zamen slechts 1 shilling 128nu kosten. ’t Is eene beschrijving van ’t kerstfeest op 129een dorp in ’t begin van deze eeuw.13 Die kleine teekeningetjes 130zijn pittig als die van Jacque b.v. of Menzel.
131Ge moet als ge komt toch ook eens weer de 132houtsneden zien_ Er zijn van die lui zooals 133nu Caldecott b.v. die geheel eigenaardig zijn 134en verbazend interessant. Wat wou ik we zoo 135s’avonds of zondags eens meer zamen zijn 136konden. Om zoo eens te zoeken 137in van “die dingen” die menigeen voorbijloopt.14
138Ik ben aan ’t lezen van Elliott/Middelmarch_ 139Elliott analyseert als Balzac of Zola doch Engelsche 140toestanden & met een Engelsch gevoel.15 adieu kerel/ 141het beste met alles en nogmaals hartelijk dank_