Back to site

307 To Anthon van Rappard. The Hague, on or about Sunday, 4 February 1883.

metadata
No. 307 (Brieven 1990 309, Complete Letters R20)
From: Vincent van Gogh
To: Anthon van Rappard
Date: The Hague, on or about Sunday, 4 February 1883

Source status
Original manuscript

Location
Amsterdam, Van Gogh Museum, inv. nos. b8354 a-c V/2006

Date
In the next letter to Theo of Monday, 5 February (letter 308), Vincent writes that Van Rappard has written to him ‘this week’, i.e. the previous week (l. 109). He would have received that letter after writing the previous letter to Theo on 3 February (letter 306), since in it there is no mention of Van Rappard’s letter. The present letter must therefore date from on or about Sunday, 4 February 1883.

Ongoing topics
Van Rappard’s illness (290)
Van Gogh’s purchase of 21 volumes of The Graphic (302)
Van Gogh is recovering from his illness (241)
Sien has given birth in Leiden (242)
Theo’s love for the ailing Marie (300)
Breitner is in hospital (214)
Breitner is teaching at the Academy in Rotterdam (277)

original text
 1r:1
Amice Rappard.
Regt hartelijk dank voor Uw schrijven en voor de opgave der door U gevonden houtsneden. Naar sommigen ben ik zeer verlangend om ze te zien, vooral de Groux en Lançon.
Dat gij weer flink aan ’t beter worden zijt verheugt me niet weinig. Gij weet, vóór uw ziekte waren we juist nog al druk in correspondentie over de lithographies en toen moesten we die correspondentie stoppen.
Sedert heb ik nog al gesjouwd, wel niet direkt op steen doch evenwel met het lithographisch krijt.
Dat is een voortreffelijk materiaal.
Als ik ’t nu wat druk maak met schrijven, houd me dit ten goede en zelfs van Uw kant schrijf ook maar wat druk want ge moet een beetje scha inhalen – ofschoon niet gij zelf doch de omstandigheden van Uw ziekte daar de schuld van hebben.
Dat de Graphics die ik nu heb verbazend interessant zijn verzeker ik U. meer dan 10 jaar geleden ging ik elke week te London naar de vitrine van de drukkerij van de Graphic & London News om de wekelijksche uitgaven te zien.1 Indrukken die ik daar op de plaats zelf kreeg waren zóó sterk dat de teekeningen mij ondanks alles dat sedert over mijn hoofd ging, duidelijk en helder bleven. En nu is ’t me soms als of er niets lag tusschen die oude dagen en nu – althans ik heb mijn enthousiasme er voor van toen nu eer meer dan minder dan oorspronkelijk. Ik twijfel geen oogenblik of gij zult ’t U niet beklagen als gij ze eens komt kijken.
Dat gij het Black & White niet beschouwd zoo als de meeste Hollanders weet ik en ofschoon ik niet precies weet of gij zelf plannen hebt om U van dit middel te bedienen om wat gij voelt uit te drukken, zoo geloof ik toch dat gij daaromtrent geen vooringenomenheid hebt althans. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten en in veel gevallen is juist Black & White een middel dat het mogelijk maakt in betrekkelijk korten tijd effekten op ’t papier te brengen die op andere wijs iets van wat men noemt “spontané” verliezen. Ik betwijfel of de London sketches – zooals low lodginghouse st Giles van Herkomer,2 Casual ward van Fildes3 –
niet geschilderd iets minder aangrijpend en karaktervol zouden zijn dan in ’t ruwe Black & White.
Er is iets mannelijks in – iets ruws wat mij sterk aantrekt. Nog iets – de baas van Black & White – is misschien iemand die noch gij noch ik kennen.– In compte rendus der exposities zie ik melding gemaakt van  1v:2 het werk van L’Hermitte – een franschman die scenes uit het visschersleven in Bretagne maakt, men zegt van hem “he is the Millet and Jules Breton in Black & White” en telkens & telkens weer komt zijn naam terug.4 Ik wou ik eens iets van hem te zien kon krijgen en heb er dezer dagen aan mijn broer over geschreven5 die mij wel eens meer zeer goede inlichtingen heeft gegeven (b.v. over Daumiers geschilderd werk).
Met betrekking tot de lithographies, die van den kerel die zijn brood zit te snijden op de mand6 dat is eene mislukking. Bij ’t op steen brengen kwam de bovenste helft geheel door elkaar gewischt over en heb ik ’t slechts gedeeltelijk kunnen verhelpen met het grattoir. Toch zult gij zien er dingen in zijn die bewijzen men met dit procede krachtig werken kan en de stof, b.v. de mand, de broek & beslijkte laarzen, uitdrukken. En ofschoon ik de eerste dagen dit blad zelf erg leelijk vond, sedert ben ik er meer mee verzoend en als ik eens weer begon zou ik op die zelfde meer krachtige wijs – met een fondsa er achter – doorgaan.
Ik las nog in Herkomers levensschets hoe in zijn eersten tijd (toen het voorval met de ruwe schets van Sunday at Chelsea Hospital plaats had) hij zijn best deed onder de toenmalige artisten zulken te vinden die ook die figuren uit het volk wilden maken.7 Hij vond toen Gregory8 die ’t eerst voor den dag kwam met schetsen uit den fransch duitschen oorlog (Paris under the red flag (’k wist eerst niet dit blad van hem was) en eene ambulance in ’t lokaal eener komedie) en later meer tot scènes aan boord van schepen zich bepaalde9 – en Gregory en Herkomer zijn sedert altijd vrienden gebleven.
Nu gij mij zoo schrijft over Uw beter worden zoo komen mij de dagen van dezen zomer toen ik ook beter werd mij weer te binnen.
Er is altijd nog iets dat van toen dagteekent dat ik U vertellen moet. Misschien heb ik er U ook in der tijd over geschreven doch weet het niet precies. Herinnert ge U dat toen gij dezen zomer mij bezocht wij eene vrouw tegenkwamen van welke ik U vertelde zij een model was dat ik gevonden had en U ook zei hoe ik gemerkt had zij zwanger was en daarom te meer haar trachtte te helpen.
 1v:3
Kort daarop werd ik zelf ziek. Zij was toen in het hospitaal te Leiden en ik kreeg in het gasthuis een brief van haar dat zij zoo erg in zorg was. Voor dien tijd – gedurende den winter toen zij het erg bar had – had ik er aan gedaan wat ik kon en nu had ik een grooten tweestrijd in mij zelven wat te doen. Kon – moest ik helpen – ik was zelf ziek en de toekomst zoo donker. Evenwel ik ben eigentlijk nog tegen den zin van den dokter opgestaan en heb haar bezocht. Ik kwam 1 Julij ll. in het hospitaal te Leiden bij haar. Dien nacht was zij bevallen van een jongske dat toen naast haar in zijn wiegje lag te slapen met zijn klein wijsneusje boven ’t dek – niets wetende natuurlijkerwijs van wat er in de wereld te koop is.– Een arme scharrelaar van een zieken schilder zoo als ik weet er althans dingen van die zoo’n kindje niet weet.–
En wat zou ik nu doen – ik had veel te denken op dat moment. Zij had eene zeer moeielijke bevalling gehad, het arme schepsel van een moeder.– Zijn er niet momenten in ’t leven waarin werkeloos blijven of zeggen, wat gaat dat mij aan, misdadig zijn? Althans ik zei tot de vrouw, Als ge nu beter zijt kom dan maar bij mij, wat ik doen kan zal ik doen. Nu amice, bovendien had die vrouw nog een ander kind, een ziekelijk, verwaarloosd schaap.– Het was eene onderneming nog vrij wat meer boven mijn kracht eigentlijk dan b.v. het koopen van de Graphic maar hoe kon ik anders. Een mensch heeft toch een hart in ’t lijf en als we niet wat aan durfden dan waren we immers ’t leven niet waard. Nu, zij is bij me gekomen – ik ben gaan wonen in een huis dat toen nog niet eens geheel af was en ik voor betrekkelijk lagen huurprijs kon krijgen, waar ik nog woon, twee deuren verder dan mijn vroeger atelier, het is No. 138. En wij zijn daar nog. Alleen het kindje uit het wiegje van ’t gasthuis slaapt nu niet meer zooveel als toen die allereerste dagen.  1r:4 Het is een alleraardigst, springlevend ventje van nu 7 of 8 maanden geworden. Zijn wiegje heb ik in der tijd zelf op mijn schouders van een uitdrager gehaald en dat kindje, het was mij den heelen donkeren winter als een licht in huis. En de vrouw, ofschoon zij niet sterk is en ondanks dat toch hard werken moet om den boel in orde te houden, is er toch ook sterker door geworden. Zoo ziet gij dat terwijl ik tracht in de Kunst dieper door te dringen, ik dit ook in ’t leven zelf tracht te doen – zulks gaat zamen.
Dat het mij niet ontbroken heeft aan onaangenaamheden met vroegere vrienden die mij niet meer aankeken, is iets waarover ik niet bijster mij verwonderde.
Met mijn besten vriend was zulks gelukkig niet het geval, n.l. met mijn broer – want hij en ik zijn nog meer vrienden dan broers – en hij zelf is iemand die zulke zaken begrijpt en dat niet alleen maar zelf ook menigen ongelukkige heeft geholpen en helpt. Ik heb er evenwel sommige vrienden door verloren maar meer licht en donker in mijn eigen huis gekregen en meer een Home ofschoon het mij soms is als of ik op een schip was in noodweer als de zorgen soms zwaar worden. Enfin ofschoon ik zeer goed weet dat de zee gevaren heeft en men er verdrinken kan, toch houd ik veel van de zee en bij alle hachelijkheid van de toekomst heb ik een zekere sereniteit.
Nu heb ik een groot verlangen om U weer eens te spreken en ik wou erg graag dat gij als ’t kon eerlang de Graphics eens kwaamt kijken, maar ik schrijf U eens vooraf over de verandering in mijn huis omdat ik niet precies weet hoe gij over zulke zaken in ’t leven denkt. Waren we in de dagen der “Bohême”, een schildershuisgezin en atelier als ’t mijne zou niets ongewoons zijn.10 Heden ten dage echter zijn we zeer ver van de oorspronkelijke Bohème en zijn er onder de schilders consideraties van fatsoenshalve die ik voor mij niet precies begrijp doch zulken die ze hebben niet tegen de borst zou willen stuiten.
Nog eens, waren we nog in de dagen der Bohême ik zou alles op zijn beloop laten maar nu zeg ik U, amice Rappard, ik woon met eene arme vrouw en twee kinderen zamen, en er zijn er zoo velen die om die en andere reden niet met mij willen omgaan dat ik wel dien U dit te zeggen als ik U schrijf, wilt gij niet dezer dagen de Graphics eens komen doorkijken.
 2r:5
Wat ik U ook nog er bij vertellen moet is dat toen voor ’t eerst mijn vader van dit een en ander hoorde, gij begrijpt hij er niet over gesticht was,b of liever, zoo iets van mij niet verwachtende, niet wist wat te denken. Toen evenwel hebben wij elkaar weer eens gezien, wat niet gebeurd was sedert ik naar hier ging omdat ik t’huis weggegaan was daar er moeielijkheden waren. En toen hij nu meer bijzonderheden wist heeft hij het anders ingezien dan aanvankelijk. De oneenigheid die ik met hem had toen ik t’huis wegging was niet van langen duur, daar reeds voor dat ik met deze vrouw was wij het weer opgemaaktc hadden. Toen heeft sedert zelfs mijn vader mij reeds eens bezocht terwijl ik met haar woon.
Maar wat zijn er veel misverstanden in ’t leven en wat kon alles veel beter gaan als men wat meer zamenwerkte in plaats van te twisten.
o Kerel – ik wou dat er wat meer van de Boheme was overgebleven in de maatschappij en vooral onder de schilders.
Gij moet vooral niet meenen dat het om reden van de vrouw is dat ze niet bij mij komen, dat is wel één ding doch over ’t algemeen is het om reden van het schilderen zelf, ofschoon ik dezen zomer toch ook wel degelijk studies geschilderd heb. Enfin den omgang met schilders is mij hier bar tegengevallen. Zal dat beter worden???
Er is een schilder hier onlangs in ’t gekkenhuis gekomen – Boks, een landschapschilder.–11 Toen hij er nog niet in was, was het erg bezwaarlijk hulp voor hem te krijgen ofschoon tijdens eene ziekte hij door Mauve vooral toch nog hulp gekregen heeft. Nu hij er in is spreekt ieder over hem met veel sympathie en noemt hem erg knap.  2v:6 onder anderen een persoon12 die hem meermalen hulp geweigerd heeft en studies van hem afgewezen, zei onlangs “mooier dan Diaz”, wat ik wel wat overdreven vind. De kerel zelf vertelde mij voor een jaar dat hij in der tijd eene medalje kreeg in Engeland – die hij voor oud zilver verkocht had.– Een ander schilder, Breitner, met wien ik aanvankelijk wel eens ging teekenen op straat en met wien ik zoowat tegelijk in ’t gasthuis ben geweest, is leeraar aan de burgerschool geworden ofschoon ik weet hij daar niet veel trek in had.
Is het een goede tijd voor de schilders??? Toen ik hier in stad kwam ging ik op alle ateliers waar ik maar komen kon juist om omgang te zoeken en vrienden te maken. Nu ben ik erg bekoeld op dat punt en meen dat juist het een erge schaduwzijde heeft, juist omdat de schilders wel hartelijk schijnen doch maar al te dikwijls een beentje ligten ook. Dat is ’t fatale. men moest elkaar helpen en vertrouwen want er zijn in de maatschappij van zelf vijandelijkheden genoeg en algemeen zou men er beter bij varen als men elkaar niet benadeelde. Door ijverzucht worden velen er toe gedreven om kwaad te spreken, systematisch.– en wat komt er van – in plaats van een groot geheel – een schilderscorps waar eendragt magt maakt – kruipt ieder in zijn schulp en werkt op zich zelf.– Wie nu haantje de voorste zijn maken juist door hun ijverzucht een soort woestijn om zich heen en dat is iets wat erg ongelukkig is dunkt mij voor hen zelf. Een strijd met schilderijen of teekeningen is goed in zekeren zin en billijk althans maar men moest niet persoonlijk elkaars vijand worden en zich van andere middelen bedienen om te vechten.
 3r:7
Enfin, is dit een en ander voor U geen bezwaar, denk er dan eens over om de bewuste Graphics te komen zien want ze zijn prachtig en ik wou eens met U spreken hoe te doen met de dubbelen. want er zijn er veel en van de allermooisten, Last muster van Herkomer,13 oude vrouwenhuis,14 low lodging house st Giles15 van hem. Emigrants16 en BOARD SCHOOL van Frank Hol.17 Claxton printing van Small,18 Barque at sea van Nash,19 Old Gate van Fred Walker.20 en zulken die de kern van een houtsnee verzameling zijn.– Enfin ’t is heel wat. Uit vroegere correspondentie begrijp ik genoeg dat gij die niet zoo maar zult willen hebben21 ofschoon ik voor mij, mits ge er maar het pleizier in hebt en de liefde er voor, U regt gaarne dat wat ik dubbel heb zonder verdere condities zou geven.
Doch ik weet zeker wij het zoo kunnen schikken dat gij over het accepteeren er van geen gewetensbezwaar behoeft te hebben en daar dit zeker op de een of andere wijs kan gevonden worden zoo komt het me voor ’t misschien, juist als ’t met Uw beterschap blijft vorderen, spoedig zou kunnen gebeuren wij elkaar eens weder ontmoetten.
En te meer zou ik ’t wenschelijk vinden gij eens kwaamt om reden ik nu juist een groot aantal studies van dezen winter bijeen heb waarover ik U wel eens zou willen spreken.
Ik zou U wel reeds vroeger over dit een en ander wat ik U nu vertel hebben geschreven maar het was mij zelf nog zoo vreemd en juist door sommige onaangenaamheden met anderen was ik wat ontstemd. En ik schrijf er nu over niet omdat ik U beschouw als iemand die bekrompen begrippen van het leven heeft en niet omdat ik van U geloof gij in ’t geen ik deed iets onbegrijpelijks zult vinden, maar om reden ik het niet rondborstig van mij zou vinden als ik U terwijl ik  3v:8 U vraag, zoudt ge niet eens die houtsneden kunnen komen kijken? er niet bij vertelde dat het in huis bij mij sedert Uw bezoek nog al veranderd is en velen om reden van die verandering mij ontwijken en zeer zeker geen voet bij me zouden willen zetten.
Het atelier is veel ruimer dan mijn vroegere maar ik ben altijd in vrees de huisheer de huur zal opslaan of huurders vinden die meer kunnen betalen dan ik.
Enfin zoolang ik het houden kan is het een heel goed atelier.
Als gij rekent dat zoo goed als alles wat ik van de Graphic had nu dubbelen worden, zoo begrijpt gij het nog al wat is.
En ik heb hoop om juist van de allereerste jaargangen er nog bij te krijgen.
Ik heb wel eens en illusies en teleurstellingen gehad met andere vrouwen en vroeger dacht ik niet dat ik zóó teregt zou komen. Maar er is in deze vrouw iets treffends voor mij geweest dat zij als moeder zoo alleen en verlaten was, en ik aarzelde niet, en noch toen noch nu meende ik er verkeerd aan te doen. Want waar eene vrouw moeder is en is verlaten en in nood daar moet men niet voorbij loopen mijns inziens. Deze is eene figuur zooals Hol of Fildes ze maakten.
Mocht het zijn ge eerlang eens kwaamt zoo laat Uw bezoek niet te kort zijn. De Graphics zijn zóó mooi dat ik geloof het U ook terwijl ge nog zwak zijt – mits de reis zelve maar niet te veel vermoeijenis zij – (trouwens ik woon vlak bij ’t station Rhijnspoor) eene opwekking en versterking zou kunnen zijn ze te bekijken. Enfin doe zooals ge zult goedvinden.
met een handdruk.

t. à t.
Vincent

translation
 1r:1
My dear friend Rappard.
Sincerest thanks for your letter and for the information about the woodcuts you’ve found. I’d very much like to see some of them, particularly Degroux and Lançon.
The fact that you’re recovering so well gives me no little pleasure. You know that before your illness we were corresponding fairly regularly about the lithographs, and then we had to break off that correspondence.
Since then I’ve been toiling away, not directly on stone but using lithographic crayon.
That’s an excellent material.
If I write quite frequently now, please bear with me, and for your part write often too, for you have some way to catch up — although not you yourself but the circumstances of your illness are to blame for that.
I do assure you that The Graphics I now have are amazingly interesting. More than 10 years ago I used to go every week to the display case of the printer of The Graphic and London News in London to see the weekly publications.1 The impressions I gained there on the spot were so strong that the drawings have remained clear and bright in my mind, despite everything that has since gone through my head. And now it sometimes seems to me as if nothing lies between those old days and now — at any rate my old enthusiasm for them is now greater rather than less than it was originally. I don’t doubt for a moment that you’ll have no complaints if you come to see them one day.
I know that you don’t look on the Black and White in the way that most of the Dutch do, and while I don’t know for sure whether you have plans to make use of this means yourself to express what you feel, I do believe that at any rate you have no prejudice about it. The one needn’t rule out the other, and in many cases Black and White especially is a means that makes it possible to put effects on paper in a relatively short time which would lose something of what people call their ‘spontaneity’ if done in another way. I wonder whether the London sketches — such as Low lodging house St Giles’s by Herkomer,2 Casual ward by Fildes3 — wouldn’t be a little less compelling and full of character if painted than they are in the rough Black and White.
There’s something manly about it, something rough that I find highly attractive. Something else — the boss of Black and White may be someone neither you nor I know. In reviews of exhibitions I see mention made  1v:2 of the work of Lhermitte, a Frenchman who does scenes from the life of fishermen in Brittany. It’s said of him that ‘he is the Millet and Jules Breton in Black and White’, and his name crops up again and again.4 I’d like to be able to see something by him, and have recently written5 about him to my brother, who has given me very good information several times in the past (about Daumier’s painted work, for example).
As to the lithographs, the one of the chap sitting on a basket slicing his bread6 is a failure. When it was being transferred to the stone, the upper half came out all blotted and I could only partly correct it with the scraper. All the same you’ll see that there are things in them that prove that with this technique one can work vigorously and render materials, for example the basket, the trousers and muddy boots. And while I myself found this sheet very ugly in the first days, I’ve since become more reconciled to it, and if I began again I’d continue in the same, more vigorous way — with a background behind.
I read in Herkomer’s biography how in his early days (when the incident with the rough sketch of Sunday at Chelsea Hospital took place) he did his best to find some among the artists of that time who also wanted to do figures from the people.7 He then found Gregory,8 who was the first to come up with sketches from the Franco-Prussian War (Paris under the red flag ((I didn’t know at first that this print was by him)) and an emergency hospital in a theatre), and later confined himself to scenes on board ships.9 And Gregory and Herkomer have remained friends ever since.
Now your writing to me about getting better brings back the days last summer when I too was getting better.
There’s something that dates from that time that I must tell you about. Perhaps I wrote to you about it at the time but I don’t remember for sure. Do you recall that when you visited me last summer we met a woman and I told you that she was a model I’d found, and also told you how I discovered that she was pregnant and tried all the harder to help her because of that?  1v:3
Soon after that I fell ill myself. She was then in the hospital in Leiden, and in hospital I got a letter from her saying how anxious she was. Before then — during the winter when she suffered terribly — I did what I could, and now I was deeply divided within myself as to what to do. Could, should I help? I was ill myself and the future was so dark. Nonetheless, I got up, against the doctor’s advice in fact, and went to see her. I saw her in the hospital in Leiden on 1 July. That night she had given birth to a boy who lay sleeping in his cradle beside her with his pert little nose above the blanket — knowing nothing, of course, about the ways of the world. At any rate, a sick painter like me struggling to get by knows things about it a child like that doesn’t know.
And what should I do? I had much to think about at that moment. She’d had a very difficult birth, the poor creature of a mother. Aren’t there moments in life when remaining inactive or saying, ‘What’s it to do with me?’ is criminal? At any rate, I said to the woman, when you’re better, move in with me. I’ll do what I can. Now, my dear friend, this woman had another child as well, a sickly, neglected lamb. It was an undertaking that was in fact considerably further beyond my strength than, say, buying The Graphic, but what else could I do? A person has a heart in his body after all, and if we didn’t dare take on things we wouldn’t be worthy of life. Well, she moved in with me — I went to live in a house that wasn’t even entirely finished and that I could get for a relatively low rent. That’s where I still live, two doors along from my old studio, it’s No. 138. And we’re still there. But now the baby from the cradle in the hospital doesn’t sleep as much as in those first few days.  1r:4 He’s turned out to be a delightful, lively fellow, now 7 or 8 months old. I fetched his cradle from a junk shop on my shoulders, and that child — for me he was a light in the house through the whole dark winter. And the woman, although she isn’t strong and must nevertheless work hard to keep everything in order, has still become stronger because of it. So you see that while I try to penetrate deeper into Art, I also try to do that in life itself — the two go together.
That I’ve had no lack of unpleasantness with former friends who no longer looked me in the eye is something that didn’t particularly surprise me.
This was happily not the case with my best friend, namely my brother — for he and I are more friends than brothers — and he’s someone who understands such matters, and not only that — he himself has helped and still helps many an unfortunate. Nonetheless, I’ve lost some friends because of it, but I’ve gained more light and shade in my own house and more of a Home, even though sometimes when cares weigh heavily on me it’s as if I were on a ship in a storm. Anyway, though I know very well that the sea holds dangers and one can drown in it, I still love the sea deeply and despite all the perils of the future I have a certain serenity.
Now I have a great desire to speak to you again, and I’d very much like you to come to see The Graphics before long, if you can, but I write to you in advance about the changes in my household because I don’t know exactly what you think of such matters in life. If we were in the days of the ‘Bohème’, a painter’s family and studio like mine would be nothing unusual.10 Nowadays, though, we’re a very long way from the original Bohème, and among the painters there are considerations of decency that I don’t exactly understand, but I don’t wish to offend those who have them.
Again, were we still in the days of Bohème, I’d let everything take its course, but now I say to you, my dear friend Rappard, I live with a poor woman and two children, and there are so many who will have no dealings with me, for that and other reasons, that I’m bound to tell you this when I write, Would you like to come and go through The Graphics one of these days?  2r:5
What I must also tell you is that when my father first heard about this, you will understand that he wasn’t best pleased, or rather didn’t know what to think, not having expected such a thing from me. Then we saw each other again nonetheless, which hadn’t happened since I came here after leaving home because of the problems there. And when he heard more of the details, he looked at it differently from at first. The disagreement I had with him when I left home didn’t last long, and we’d already settled our differences before I was with this woman. Since then even my father has paid me a visit while I was living with her.
But how many misunderstandings there are in life, and how much better everything would be if people cooperated a little more instead of arguing.
Oh, old chap, I wish more of the Bohème was left in society, and especially among the painters.
Above all, you mustn’t think that it’s because of the woman that they don’t visit me; that’s one thing, but in general it’s because of the painting itself, although this summer I certainly painted studies too. In short, contact with painters here has been a severe disappointment to me. Will it get any better???
One painter here recently ended up in the madhouse — Boks, a landscape painter.11 It was very difficult to get help for him before he was in there, although during one illness he did get some help after all, chiefly through Mauve. Now that he’s inside, everyone speaks sympathetically of him and calls him very clever.  2v:6 Among others, a person12 who refused him help on several occasions and rejected studies by him said lately, ‘finer than Diaz’, which I find rather an exaggeration. The chap himself told me a year ago that he got a medal in England — which he’d sold for the silver. Another painter, Breitner, with whom at first I occasionally went out drawing in the street, and who was in the hospital at just about the same time as I was, has become a teacher at the secondary school, although I know he wasn’t looking forward to it.
Is it a good time for the painters??? When I first came here to the city I went to all the studios I could get into for the sake of seeking contact and making friends. Now I’m much cooler on that point, and believe that there is a very dark side to it, precisely because the painters seem warm-hearted but all too often try to trip you up. That’s the fatal thing. We should help and trust each other, for there are hostilities enough in society anyway, and in general we’d do better if we did no harm to each other. Envy drives many to malign others, systematically. And what is the result? — instead of one large entity, a body of painters where unity is strength, everyone withdraws into his shell and works by himself. Those who are now cock of the walk create a kind of desert around them just because of their envy, and that’s very unfortunate for themselves, it seems to me. A battle with paintings or drawings is good in a sense, and at any rate fair, but we shouldn’t become personal enemies of each other or use other means for fighting.  3r:7
Anyway, if this kind of thing is no obstacle for you, think about coming to see those Graphics, for they’re splendid, and I’d like to have a word with you about what to do with the duplicates. For there are many, and among them some of the very finest, Last muster by Herkomer,13 old women’s home,14 Low lodging house St Giles’s15 by him. Emigrants16 and BOARD SCHOOL by Frank Holl.17 Caxton printing by Small,18 Barque at sea by Nash,19Old Gate by Fred Walker20 and suchlike that are the core of a woodcut collection. In short, it’s a lot. From earlier correspondence I understand that you don’t want to have them for nothing,21 though for my part I would gladly give you what I have in duplicate without further conditions, as long as you take pleasure in them and love them.
But I know for sure that we can arrange it so that you needn’t feel any qualms about accepting them and, since this can certainly be settled one way or another, it seems to me that perhaps we may soon meet each other again, especially if your recovery continues to progress.
And I would find it all the more desirable if you came because I’ve now put together a large number of studies from this winter which I’d like to speak to you about.
I would have written to you before about one or two things that I’m telling you now, but it was still so strange for me myself, and I was rather put out by some unpleasantness with others. And I’m writing about it now, not because I regard you as someone with narrow views on life, and not because I believe you’ll find anything incomprehensible in what I did, but because I wouldn’t think it honest of myself if, while  3v:8 asking you: couldn’t you come and see these woodcuts?, I didn’t say that things in my household had changed considerably since your visit, and that because of that change many avoid me and would certainly never set foot inside.
The studio is much larger than my old one, but I’m always afraid that the landlord will raise the rent or find tenants who can pay more than I.
Still, as long as I can keep it, it’s a very good studio.
If you reckon that almost every one I already had from The Graphic has now become a duplicate, you’ll understand that it’s rather a lot.
And I have hopes of getting some more, especially from the very first volumes.
I’ve had both illusions and disappointments with other women once or twice, and in the past I didn’t imagine that I would end up like this. But there was something that struck me in this woman, that as a mother she was so alone and abandoned, and I didn’t hesitate, and neither then nor now do I believe I did wrong. For in my view one shouldn’t pass by where a woman is a mother and is abandoned and in need. This is a figure like those done by Holl or Fildes.
If you do come before long, don’t make your visit too short. The Graphics are so beautiful that I believe that, even while you’re still weak, provided the journey itself isn’t too tiring (as it happens, I live close by Rijnspoor station), looking at them could revive and strengthen you. Anyway, do as you think fit.
With a handshake.

Ever yours,
Vincent
notes
1. Both offices were just a few minutes’ walk from Goupil’s: The Illustrated London News was at 198 Strand and the Graphic at 190 Strand.
2. For Herkomer’s Low lodging house St. Giles’s , see letter 303, n. 10.
3. For Fildes’s Applicants for admission to a casual ward, see letter 304, n 76.
4. A reference to the anonymous review in The Graphic 11 (12 June 1875), p. 571, of the third Black and White exhibition in 1875 at the Dudley Gallery in London, where nine drawings by Léon Augustin Lhermitte were shown. We quote the whole passage here because Van Gogh comes back to it in more detail in the following letters (the numbers between parentheses are those in the original catalogue): ‘And though we should be disposed to put Léon Lhermitte at the head of all those who exhibit here for the most potent secrets of strength and command of effect in black and white, there are English designers, both of the figure and landscape, such as Gregory and Small, who come but little behind him in these points, and English landscape painters like Powell and Hunter, to say nothing of departed masters like George Cattermole, whose mastery of broad and strong effect does not fall below his. To such qualities in his black and white, as delicacy of draughtsmanship, exquisiteness and sweetness of effect, and refinement of expression, Lhermitte’s work makes no pretension. It assails the imagination by a rude, massive, and primitive strength akin to that which impresses us in the monuments and buildings, the life and faith, of that Brittany from which he derives most of his subjects, and in which his genius seems most at home. How eminently favourable this stern simplicity is to effect, in such materials as chalk and charcoal, we may test by noting the distinctness with which the memory retains that simple street in Dauphiné (461) – with its broadly distributed masses of black and white; those grim grey-black fortress-like houses at Landerneau (311), in which we trace the kinship of Brittany and Wales, so irresistibly do they remind us of Caernarvon; or those grave, prayerful women (259), kneeling round the rude coast-shrine (the Ker-Saint, or “holy-house”), on the naked rock that goes plumb down to the angry sea of Finisterre; or – almost more remarkable for its strong, simple grasp on the picturesque elements of the subject – that corner of a Breton market-place (194), with the satisfying harmony got out of the white caps and dark dresses of its gossiping and bargaining commères, the deep hollows of the doorways, and the light and shadow playing on stalls and booths, and overhanging pent-house roofs; or the “Procession” (114), with the canopied host, marshalling cross, and waving banners, the white-veiled communicants at the head of the train, and the more darkly and humbly clad forefathers and foremothers of the hamlet bringing up the rear, on the winding way along the hollow road up the hill-side to the rustic church that crowns its brow; or those robed and tonsured priests in the cloistral half-shadow of their stalls at Notre-Dame (172); or that gaunt and grim Breton beggar-woman over her never-grudged écuille of soup, or that Breton house-wife at her sleepless wheel. It is impossible to forget Lhermitte’s work. He is at once the Millet and Jules Breton of Black and White; and it would be a curious and not useless artistic problem to work out upon his drawings what is the secret of the pathetic effect obtained without delineation – indeed, with hardly even indication – of feature, and only the rudest suggestions of form. A. Legros has something of this power, but his style is at once dryer and more distinct (see his “Beggar and Worshippers at a church-porch of Bruges”) (92).’
Van Gogh uses the plural ‘comptes rendus’, which may be a reference to other favourable reviews of Lhermitte’s work, such as those by Tom Taylor in The Graphic 15 (23 June 1877), p. 594 and The Graphic 18 (6 July 1878), p. 6, and the anonymous contribution to The Illustrated London News 72 (22 June 1878), p. 582. For the works exhibited, see Le Pelley Fonteny 1991, p. 508.
5. This remark, and the sentence in the next letter to Theo: ‘In the last letter I wrote to you I asked in passing about the work of LHERMITTE’ (letter 308), shows that a letter or part of a letter to Theo has been lost, because Lhermitte’s name is mentioned for the first time in the present letter to Van Rappard.
6. Workman sitting on a basket, cutting bread (F 1663 / JH 272 ). This remark proves that Van Gogh (either earlier or with the present letter) sent several lithographs to Van Rappard.
a. Read: ‘fond’ (background).
7. For this anonymous biography ‘Hubert Herkomer’, see The Graphic 18 (26 October 1878), in which The last muster (Sunday at Chelsea hospital) is also mentioned: letter 306, n. 9.
8. In the same contribution in The Graphic it is said that Herkomer became acquainted with Edward John Gregory, and together with him joined ‘The Institute of water-colours’ in 1871. The piece itself does not mention that both artists wanted to do figures from the people.
9. For Paris under the red flag , which Van Gogh had mistakenly attributed to Boyd Houghton earlier, see letter 304, n. 53. ‘An emergency hospital in a theatre’ is Edward Gregory’s The theatre of war ; see letter 304, n. 49. The word ‘Comedie’ is seen twice. An example of ‘scenes on board ships’ is the wood engraving Our allies – Scene on board ship at Jellah koffee, in The Graphic 9 (14 February 1874), p. 161 (t*161).
10. Van Gogh talked earlier about the days of the ‘Bohème’; see letter 274, nn. 7 and 8.
b. Means: ‘hij er niet mee ingenomen was’ (he was not best pleased).
c. Means: ‘bijgelegd’ (settled our differences).
11. Marinus Boks, a pupil of Mauve, had been admitted to the Geneeskundig Gesticht voor Krankzinnigen (Insane Asylum) in the Hague on 27 October 1881. He was probably discharged in April 1882, before being briefly readmitted on 29 August of that year (GAH, B, no. 33, inv. no. 70).
12. Who this person was (someone in the art trade?) has not been established.
13. For Herkomer’s The last muster , see letter 199, n. 12.
14. For Herkomer’s Old age – A study at the Westminster Union , see letter 303, n. 5.
15. For Herkomer’s Low lodging house St. Giles’s , see letter 303, n. 10.
16. For Holl’s ‘Emigrants ’, see letter 199, n. 9.
17. For Holl’s The school board elections ; see letter 199, n. 11.
18. For Small’s The Caxton celebrations , see letter 304, n. 39.
19. See for Joseph Nash, Sunday evening at sea – A sketch on board a British fishing boat : letter 304, n. 48.
20. For Walker’s The old gate , see letter 199, n. 10.
21. In September and October there had been some talk of remuneration for the prints sent: see letters 268 and 275.